Τετάρτη 8 Μαΐου 2013

Η διαλεκτική του Χέγκελ,ο υλισμός του Φουερμπαχ και ο διαλεκτικός υλισμός του Μαρξ (η πάλη των αντιθέτων)

 Στο προηγούμενο κείμενο αναφερθήκαμε στην διαλεκτική της οποίας έκαναν πρώτοι χρήση στη νεότερη φιλοσοφία ο Καντ και ο Χέγκελ Σε αυτό το κείμενο λοιπόν θα δούμε πάνω σε ποιο κομμάτι της διαλεκτικής του Χεγκελ διαφώνησε ο Μαρξ.Θ'αναφερθεί επίσης ο υλισμός του Φουερμπαχ,ο οποίος σε συνάρτηση με την διαλεκτική του Χ. οδήγησαν τον Μαρξ (και τον Ενγκελς) στη δημιουργία του διαλεκτικού υλισμού. 
 Ο Χεγκελ λοιπόν (σύμφωνα με τον Μαρξ) λάθευε στη βάση του θέματος,κάτι που εξηγείται με τα παρακάτω :
Ο ορίζοντας του ήταν περιορισμένος στη βάση,εξ αιτίας των γνώσεων και των αντιλήψεων της εποχής του καθώς και για τα όρια τους.
 Σ'αυτά πρέπει να προστεθεί και ότι ο Χεγκελ ήταν ιδεαλιστής.Γι'αυτόν οι ιδέες δεν ήταν εικόνες των αντικειμένων περισσότερο ή λιγότερο αφηρημένες αλλά τα πράγματα και η εξέλιξη τους ήταν προβολή των ιδεών που υπήρχαν,άγνωστο πως,πριν να υπάρξει ο κόσμος.
Στην ουσία, η φιλοσοφία του Χεγκελ περιέχει πολλές θετικές ιδέες όπως  η θεωρία της αιώνιας κίνησης,της εξέλιξης,της “απόλυτης ιδέας” και τη διαλεκτική του.
Η διαλεκτική του έλεγε πως ο διαλεκτικός νόμος είναι ο μόνος που διέπει την εξέλιξη της ιδέας αλλά όχι και την εξέλιξη της φύσης και της κοινωνίας.
Για τη διαλεκτική μέθοδο δεν υπάρχει τίποτα το αιώνιο και το αμετάβλητο.
Παρ όλα αυτά ο Χεγκελ αρνείται την εξέλιξη της φύσης και της κοινωνίας.Αυτή είναι και η πιο σοβαρή αντίφαση στη διαλεκτική του.
Ας δώσουμε ένα παράδειγμα για να γίνει πιο κατανοητό.
Ο Χεγκελ ήταν ένας ιδεαλιστής φιλόσοφος “η ουσία του κόσμου,έλεγε δεν είναι η ύλη αλλά το πνεύμα και κατά συνέπεια το τελευταίο αυτό είναι ανεξάρτητα και συνακόλουθα ελεύθερο.
Δηλαδή σύμφωνα με τον Χεγκελ μπορεί κανείς να αισθάνεται ελεύθερος και να είναι αλυσοδεμένος.
Ο Χεγκελ στον εκμεταλλευόμενο από τον εργοδότη εργάτη συνιστούσε να μη νοιάζεται για την υλική καταπίεση αλλά για την “πνευματική” γιατί υπακούοντας στο κράτος (αντιπρόσωπος του θεού) ώφειλε να είναι ευτυχής κ ελεύθερος στο πνεύμα. 

Σήμερα η χεγκελειανή θεωρία φαίνεται παράλογη αλλά εκείνο το καιρό θεωρήθηκε από πολλούς τολμηρή και δέχτηκε επιθέσεις,αφού η μεθοδός της ήταν διαλεκτική.

Αυτό οδήγησε τον Μαρξ να πεί ότι η διαλεκτική του Χεγκελ ήταν "με το κεφάλι κάτω και ότι χρειαζόταν να τη γυρίσουν για να σταθεί στα πόδια της."
Με μία λέξη να την κάνουν υλιστική. 

Τι έλεγε όμως η χεγκελεινανή θεωρία για την εξέλιξη;

Η εξέλιξη της ανθρωπότητας έλεγε ο Χεγκελ είναι μια σταθερή πορεία που συνίσταται στο γεγονός ότι από τον αρχέγονο ανατολικό δεσποτισμό που δεχόταν ένα μόνο ανθρώπινο όν ελεύθερο (τον τύραννο) πέρασε στο αριστοκρατικό ελληνικό-ρωμαικό σύστημα όπου υπήρχαν πολλά ανθρώπινα όντα ελεύθερα.Έπειτα ήρθαν ο χριστιανο-γερμανικός κόσμος,η φεουδαρχία,η μοναρχία,η γαλλική επανάσταση και τέλος με το πρωσσικό κράτος η ανθρωπότητα βρήκε την απόλυτη ελευθερία.

(Στην Πρωσσία υπήρχαν ένας αυτοκράτορας,ένας στρατός,μια εκκλησία πολύ πλούσια και δωδεκάδες μεγαλογαιοκτήμονες.Ο λαός εργαζόταν γι'αυτούς χωρίς να είναι σκλάβος, αλλά ασφαλώς ακόμα όντας καταπιεσμένος).Ο Χεγκελ δεν έβλεπε αυτή τη καταπίεση και φανταζόταν πως χωρίς σκλάβους υπήρχε απόλυτη ελευθερία.
Αυτό που πραγματικά συνέβαινε ήταν ότι η φεουδαρχία μεταβαλλόταν σταδιακά σ'ένα νέο σύστημα τον καπιταλισμό.

Ο Χεγκελ από τη μία μεριά μιλούσε για την εξέλιξη της ανθρωπότητας ενώ απ'την άλλη την αρνιόταν λέγοντας πως το πρωσσικό κράτος είχε ήδη αρχίσει αυτή την εξέλιξη.Έτσι ο Χεγκελ ανήκε και πάλι στη μεταφυσική.Όλοι οι συλλογισμοί του πάντως ήταν διαλεκτικοί αλλά ήταν λαθεμένοι στην εφαρμογή.

Ας δούμε,για παράδειγμα,την πάλη των αντιθέτων.
Κάθε πράγμα,είναι ένα σύνολο αντιθέτων,υπό την έννοια ότι αποτελείται από στοιχεία που αν και συνδέονται μεταξύ τους,ταυτόχρονα αποκλείουν το ένα το άλλο. 
π.χ Η κοινωνία είναι ένα σύνολο αντιθέτων,
πλούσιοι,ευκατάστατοι # φτωχοί,εξαθλιωμένοι.
Όλοι σε σχέση μεταξύ τους αλλά ταυτόχρονα και αντίθετοι.

Πολύ σωστά λοιπόν και λογικά ο Χεγκελ έλεγε ότι εκείνο που κάνει η ανθρωπότητα είναι η πάλη των αντιθέτων καθώς και ότι ο θρίαμβος του ενός πάνω στον άλλο προκαλεί τις αλλαγές.

Αυτό τον διαλεκτικό νόμο ωστόσο δεν τον εφάρμοζε στη πραγματικότητα.Το παράδοξο είναι ότι στο πρωσσικό κράτος,η πάλη των αντιθέτων δεν ήταν για να μεταβάλει τη κοινωνία αλλά να την βελτιώσει. 
Σ' αυτό το σημείο παρενέβη ο Καρλ Μαρξ λέγοντας ότι ανάμεσα σε πραγματικές αντιθέσεις όπως είναι το κεφάλαιο και η εργασία δε μπορεί να υπάρξει κανένας συμβιβασμός.

Αν ο Χεγκελ επηρέασε με τη διαλεκτική του τον Μαρξ τότε ο Λουδοβίκος Φουερμπαχ τον έκανε υλιστή.
Παρ΄όλο που ο Μαρξ ανέλαβε ν αλλάξει τη θεωρία του Φουεμπαρχ.
Τι έλεγε όμως ο Φουεμπαρχ και κατα ποιό τρόπο άλλαξε τον Μαρξ;
Ο Φουεμπαρχ,μαθητής του ιδεαλιστή Χεγκελ,εγκατέλειψε τον χεγκελειανό ιδεαλισμό κ έγινε υλιστής αλλά μεταφυσικός.
Δηλαδή θεωρούσε ότι η φύση βρίσκεται σε λήθαργο όπως ακριβώς και η κοινωνία,ακίνητη και προς στιγμή χωρίς διαδικασίες αλλαγής.
Με λίγα λόγια :
Ο Χεγκελ ήταν διαλεκτικός αλλά ιδεαλιστής.
Ο Φουεμπαρχ ήταν υλιστής αλλά μεταφυσικός (όχι διαλεκτικός)

'Ετσι ο Μαρξ πήρε ο,τι θεωρούσε καλύτερο από τον ένα και από τον άλλο και συνδυάζοντας τα συνέλαβε  τον διαλεκτικό υλισμό
(υλισμός του Φουερμπαχ και διαλεκτική του Χεγκελ)

Ο Χεγκελ όπως κιόλας είδαμε δεν έβλεπε ή δεν ήθελε να δει την εκμετάλλευση της πλειοψηφίας από μία μειοψηφία προνομιούχων πλουσίων.
Αυτό ήταν το πρώτο ερώτημα που έθεσε ο Μαρξ.
Η εργασία αλλοτριώνει τον εργαζόμενο αλλά με ποιόν τρόπο και γιατί;
(Αλλοτρίωση σημαίνει ότι αφαιρώ,αποσπώ την κυριαρχία ενός πράγματος,στερώ κάποιον από ένα πράγμα που του ανήκει)
Η μη ελεύθερη εργασία,εκείνη που γίνεται για τον εργοδότη,αποφέρει στον εργάτη χρήματα αλλά ταυτόχρονα τον αλλοτριώνει,τον στερεί από κάτι που πηγαίνει στην τσέπη του εργοδότη.Τι είναι αυτό το κάτι;
Στο πρώτο του έργο ο Μαρξ αρχίζει τη μελέτη της αλλοτρίωσης,ή καλύτερα των διαφόρων μορφών αλλοτρίωσης : πολιτικής,θρησκευτικής και οικονομικής
(Το έργο έχει τ' όνομα “χειρόγραφα του 1844”)
Ο Μαρξ ρωτάει λοιπόν πού καταλήγει το προιόν της εργασίας ενός εργάτη.
Ο εργάτης με την εργασία του δημιουργεί κάτι (ύφασμα,μηχανές,μια γόμα,ένα βιβλίο) όμως το πράγμα αυτό γίνεται ιδιοκτησία του εργοδότη που το μετατρέπει αμέσως σ' εμπόρευμα.Η εργασία του δε πραγματοποιεί λοιπόν κάτι δικό του δηλαδή το προιόν δε μένει στο πρόσωπο που το παράγει αλλά αντίθετα πραγματοποιεί το σκοπό των άλλων.Ο εργάτης αρχίζει να λεηλατείται και ν αλλοτριώνεται.Η αλλοτρίωση του εργάτη συνίσταται στο γεγονός ότι όσο πιο πολύ παράγει τόσο λιγότερο μπορεί να καταναλώσει,όσο περισσότερη αξία δημιουργεί τόσο λιγότερη αξία έχει σαν άνθρωπος.Η εργασία δημιουργεί καταπληκτικά πράγματα για τους πλούσιους και αθλιότητα για τους φτωχούς.Με την εισαγωγή,εξ'άλλου,των μηχανών μειώνεται η απασχόληση και πολλοί εργάτες γίνονται εξαρτήματα των μηχανών.
Η αλλοτρίωση δημιουργεί τα θύματα της.
Η αλλοτρίωση δεν λεηλατεί μονάχα αλλά στερεί ταυτόχρονα και την προσωπικότητα  του ανθρώπου. 
Ο Μαρξ λέει: "Ο εργοδότης επιβάλλει την εργασία αλλά και τη μέθοδο και το ρυθμό της,χωρίς να λαμβάνει καθόλου υπ'όψη του τον εργάτη που έτσι γίνεται ένα κρεατινό εξάρτημα της σιδερένιας μηχανής"
"Το σύνολο των μέσων παραγωγής που υπάρχουν είναι προιόν εργασίας των προηγούμενων γενεών που σκέφτηκαν,δημιούργησαν και έδωσαν την ίδια τους τη ζωή για να πετύχουν κάτι.Που ανήκουν οι εφευρέσεις του Γαλιλαίου,του Νεύτωνα,του Λεοναρντο Ντα Βιντσι,του Κοπέρνικου και χιλιάδων άλλων;Είναι δίκαιο τα πάντα να είναι ιδιοκτησία των λίγων και όχι των πολλών;
Είναι δίκαιο η εφευρετικότητα και η εργασία χιλιάδων ετών να είναι αποκλειστικό προνόμιο των λίγων πλουσίων;"

Σύμφωνα με τον Μαρξ η ατομική ιδιοκτησία και τα μέσα παραγωγής είναι τελικά η μεγαλύτερη μορφή αλλοτρίωσης.
Η κοινωνική δύναμη μεταβλήθηκε σε ιδιωτική δύναμη των λίγων.Η εργασία των πολλών μεταβάλλεται σε κεφάλαιο των λίγων προνομιούχων.Αυτές είναι οι ρίζες του καπιταλισμού.Έτσι καταλήγει ότι το βαθύτερο είναι του ανθρώπου μεταβλήθηκε σε κτήμα.Η εργασία του εργάτη μεταβάλλεται στα χέρια του εργοδότη σ εμπόρευμα,σε νεκρή εργασία,σε κτήμα,σε πλούτο και όσο περισσότερο η ιδιοκτησία αυτή του κεφαλαιοκράτη αυξάνεται τόσο ο εργαζόμενος φτωχαίνει.Δεν υπάρχει λοιπόν εκείνη η ελευθερία για την οποία μιλούσε ο Χεγκελ.Το χρήμα υποχρεώνει αυτόν που δε το έχει να πουληθεί δουλικά ή να πουλήσει την εργατική του δύναμη (είτε εργάτης,είτε χωρικός,είτε διανοούμενος είναι).Αυτή είναι η αλλοτρίωση,η εκμετάλλευση.

Ο άνθρωπος πουλάει τον εαυτό του σ εκείνον που έχει για ν' αποκτήσει κι αυτός,χωρίς συνείδηση του ότι όταν έχει περισσότερα δεν έχει πια τον εαυτό του.
Έτσι κι αυτός σκοπεύει προς την ιδιοκτησία και σκοπός της ζωής του γίνεται η απόκτηση όλο και περισσοτέρων.
Κι έτσι από την υπεράσπιση της ιδιοκτησίας προέρχονται όλα τα κακά :ο φθόνος,οι πόλεμοι,ο εγωισμός,η κλοπή,τα εγκλήματα,η αδικία των πολλών και ο πλούτος των λίγων.
Ο Μαρξ καθόρισε με ακρίβεια την ύπαρξη μιας καινούργιας κοινωνικής τάξης :  "το προλεταριάτο"τ΄οποίο κάνοντας την εμφάνιση του στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης και με την εισαγωγή των μηχανών υποκατέστησε την προηγούμενη συντεχνία.(προλετάριος είναι εκείνος που είναι στην υπηρεσία της μηχανής και του εργοδότη)
Ο Μαρξ προανάγγειλε  ότι η τάξη αυτή θ άλλαζε τα πράγματα.Πώς όμως και με ποιές δυνάμεις;

Αντίθετα από τους μικρούς τεχνίτες που ήταν κύριοι των εργαλείων τους ,της εργασίας και του δημιουργούμενου προιόντος,το προλεταριάτο δεν κατέχει τίποτα.
Αντίθετα από οποιαδήποτε άλλη κοινωνική τάξη,η εργατική τάξη διαθέτει μόνο την εργατική της δύναμη δηλαδή αυτό που συνήθως λένε “εργατικό δυναμικό”'
Ετσι επαληθεύεται διαλεκτικά η πάλη των αντιθέτων
Από τη μία μεριά το κεφάλαιο και από την άλλη η εργασία τα οποία  συνυπάρχουν με αντίθετα συμφέροντα.

Το πρόβλημα περιγράφτηκε ήδη αλλά χρειάζεται ν αποδειχθεί πρακτικά χωρίς πολλή φιλοσοφία που είναι βαρετή για τους περισσότερους.
Η ιδιοκτησία μας έχει εξαρτήσει σε τέτοιο σημείο ώστε να μας κάνει να πιστεύουμε ότι ένα πράγμα είναι περισσότερο δικό μας όσο περισσότερο το κατέχουμε σαν κεφάλαιο είτε κατέχεται αμέσως,τρώγεται,πίνεται,μας ντύνει,κατοικείται κλπ
Με λίγα λόγια εάν χρησιμοποιείται από εμάς. 
 Όλες οι ανθρώπινες αισθήσεις φυσικές και πνευματικές αντικαταστάθηκαν από μία άθλια και μοναδική ανάγκη την επιθυμία της απόκτησης,της κτήσης. 
Έτσι ο Μαρξ τονίζει ότι η ανθρώπινη ύπαρξη έπρεπε να φτάσει σ αυτή την απόλυτη φτώχεια για να ξαναγεννηθεί μ όλο της το μεγαλείο.
Αν η αστική τάξη ετοιμάζει κατ΄αυτόν τον τρόπο το δικό της τάφο από το άλλο μέρος θα έχει δώσει μια ώθηση στο προλεταριάτο για να σώσει τον άνθρωπο και όλη την ανθρωπότητα από την αλλοτρίωση που τώρα είναι θύμα της. 
Η ανθρώπινη οργάνωση που το νικηφόρο απο την επανάσταση προλεταριάτο θα δημιουργήσει θα είναι η μόνη ικανή να εξαλείψει οριστικά κάθε αιτία αλλοτρίωσης.
Μέχρι που ο άνθρωπος ν αναγνωριστεί σαν ανθρώπινη ύπαρξη και συνεπώς να έχει οργανώσει έναν ανθρώπινο κόσμο η κοινωνική του φύση θα εκδηλώνεται υπο μορφή αλλοτρίωσης με το υποκειμενό της δηλαδή τον άνθρωπο ξένο προς τον ίδιο του τον εαυτό.
Ωστόσο στα χειρόγραφα του ο Μαρξ μιλάει ακόμα σα θεωρητικός φιλόσοφος χωρίς πραγματική επαφή με την εργατική τάξη που ανακαλύπτει και δε θα δει καθαρά τα πάντα αν δε ξεπεράσει την αστική αντίληψη και δεν τα δει όλα απο προλεταριακή άποψη.
Ο λόγος είναι πολύ απλός.
Η υπάρχουσα φιλοσοφία είναι αστική όχι προλεταριακή.
Μια φιλοσοφία για περιορισμένο αριθμό ανθρώπων.
Η εργατική τάξη δεν έχει δική της φιλοσοφία.
Έτσι σκέπτεται ο Μαρξ και σ αυτό αφιερώνει τη ζωή του να δημιουργήσει δηλαδή τη φιλοσοφία του προλεταριάτου. 
Όπως η φιλοσοφία έχει το προλεταριάτο σαν υλικό της εργαλείο,το προλεταριάτο έχει τη φιλοσοφία σα πνευματικό του εργαλείο.Η φιλοσοφία δε θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί χωρίς την κατάργηση του προλεταριάτου και το προλεταριάτο δε θα μπορέσει να δημιουργηθεί χωρίς την πραγματοποίηση της φιλοσοφίας.