Κυριακή 10 Μαρτίου 2013

Тарковский Андрей Арсеньевич

                           Δεν είναι εύκολο κανείς να συνοψίσει το εργο του Α.Ταρκοφσκι σε λίγες γραμμές (εξάλλου δεν είναι αυτός ο σκοπός του κειμένου αυτού).Δεν είμαι ούτε ειδήμων,ούτε κριτικός,είμαι απλά μια θαυμάστρια του εκπληκτικού έργου αυτού του σκηνοθέτη. Σκοπός λοιπόν αυτού του κειμένου δεν είναι τίποτε παραπάνω απ' το να γνωρίσουν ακόμη περισσότεροι το πλούσιο έργο του Τ.
Το έργο αυτό βέβαια δεν είναι πλούσιο σε ποσότητα αφού ο Τ. μέσα σε 23 χρόνια γύρισε μόλις 7 ταινίες. Αυτό ήταν το μεγάλο παράπονο του. Εφόσον η σοβιετική κυβέρνηση είχε απαγορεύσει τις ταινίες του διότι τις θεωρούσε ελιτίστικες,ο ίδιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη πατρίδα του και ετσι πέθανε εξόριστος. Μπορεί η πατρίδα που τον ενέπνευσε να τον απέρριψε αλλά τελικά τον αναγνώρισε μετά βέβαια από τον θάνατο του.
"Είμαι χαμένος" έγραφε. "Δε μπορώ να ζήσω στη Ρωσία,αλλά ούτε μακριά από αυτήν.Για ένα Ρώσο ειναι αδύνατον να ζήσει εδώ,νοσταλγώντας τη πατρίδα του.Η ξενιτιά τον διαλύει,η νοσταλγία ξεσχίζει τις σάρκες του..Μόνο η αγάπη και η ομορφιά μπορούν να λειτουργήσουν ως αντίδοτο σ'αυτή τη φοβερή διάλυση"
"Εγώ θα ήθελα να γυρίζω δύο ταινίες το χρόνο" γράφει στα ημερολογιά του.
Όμως η σημασία των ταινιών του για τη παγκόσμια τέχνη,τον κινηματογράφο αλλά και τη σύγχρονη αισθητική,είναι πολύ μεγάλη.Δεν ειναι βέβαια τυχαίο το γεγονός ότι ο Ινγκμαρ Μπεργκμαν είχε αποκαλέσει τον Τ. κορυφαίο σκηνοθέτη μάλιστα είχε δηλώσει χαρακτηριστικά το εξής : "Όταν ο κινηματογράφος δεν ειναι ντοκουμέντο είναι όνειρο.Γι'αυτό ο Ταρκόφσκι είναι ο μεγαλύτερος απ'όλους.Κινείται με απόλυτη άνεση στο χώρο των ονείρων,χωρίς να εξηγεί αλλά και τι να εξηγήσει; Είναι ένας μάντης,που έχει καταφέρει να σκηνοθετήσει τις οπτασίες του με το πιο βαρύ,αλλά και πιο πρόθυμο μέσο. Σ'όλη μου τη ζωή έχω χτυπήσει τις γροθιές μου πανω στις πόρτες των δωματίων,όπου αυτός κινείται με τη μεγαλύτερη άνεση. Εγώ,μόνο μερικές φορές κατάφερα να μπω μέσα.Οι περισσότερες από τις συνειδητές μου προσπάθειες τελείωσαν με εξευτελιστικές αποτυχίες"
Ενώ ένας άλλος πιο σύγχρονος σκανδιναβός σκηνοθέτης,ο Δανός Λαρς φον Τρίερ εξηγώντας γιατί αφιέρωσε πριν από μερικά χρόνια την ταινία του "Αντίχριστος" στον Τ. (μια απ τις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες των τελευταίων εποχών) δήλωσε "'Έχετε δει μια ταινία που λέγεται "ο καθρέφτης" ; Είχα υπνωτιστεί! Την είδα 20 φορές. Ήταν η πιο έντονη θρησκευτική εμπειρία που είχα ποτέ. Για μένα ειναι ο Θεός"
Ο Τ. πίστευε ότι το κύριο χαρακτηριστικό του κινηματογράφου ειναι ο μετασχηματισμός της ανθρώπινης εμπειρίας του χρόνου. Το αμοντάριστο υλικό,έλεγε,καταγράφει τον πραγματικό χρόνο,γι'αυτο χρησιμοποιούσε αργό ρυθμό και μεγάλα πλάνα.'Ηθελε να δώσει στον θεατή την αίσθηση του χρόνου που περνά και χάνεται αλλά και ν'αναδείξει την ιδιαιτερότητα της κάθε στιγμής. (θεωρία που επισημαίνεται καλύτερα στις ταινίες Σταλκερ και Καθρέπτης).Ο Τ. δεν ηταν ο σκηνοθέτης που δημιουργούσε αλληγορίες ή σύμβολα.Μιλούσε με εικόνες.Στο ημερολογιό του αναφέρει ότι ο συμβολισμός είναι ένα δείγμα φθοράς,υποστηρίζοντας την ανάγκη χρήσης ισχυρών εικόνων στη τέχνη.
"Η εικόνα είναι σαν ένας σφώλος ζωής" ."Είμαι εχθρός των συμβόλων. Είναι μια πολύ στενή έννοια από την άποψη οτι ένα σύμβολο υπάρχει με σκοπό την αποκρυπτογράφηση του. Απο την άλλη πλευρά, μια καλλιτεχνική εικόνα δε χρειάζεται αποκρυπτογράφηση,είναι ένα ισοδύναμο του κόσμου που μας περιβάλλει. Η βροχή στο Σολάρις δεν είναι σύμβολο, είναι απλά μια βροχή που στη συγκεκριμένη στιγμή έχει μια ιδιαίτερη σημασία για τον ήρωα.Δε συμβολίζει τίποτε, απλά εκφράζει.Είναι μια καλλιτεχνικη αλληλουχία εικόνων. Το σύμβολο κατ'εμέ,είναι κάτι πολύ περίπλοκο"
Η αλήθεια για τις ταινίες του Τ. είναι μια,σ αιχμαλωτίζουν.Κάθε μια σου προσφέρει απλόχερα ενα διαφορετικό συναίσθημα ειτε αναφέρεται στο παρελθόν,είτε στο παρόν,είτε στο μέλλον.Τα μεγάλα πλάνα με τα πανέμορφα τοπία,οι σταγόνες της βροχής που πέφτουν ρυθμικά ακόμη και οι στίχοι του πατέρα του που πολλές φορές αναφέρονται αναπάντεχα σε ταινίες του. Κάθε τι προσδίδει κάτι ακόμη στην αστείρευτη λυρικότητα του συνόλου των ταινιών του.
Οι ταινίες ονομαστικά ειναι οι εξης :
Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν (1962)
Αντρέι Ρουμπλιόφ (1969)
Σολάρις (1972)
Καθρέφτης (1975)
Στάλκερ (1979)
Νοσταλγία (1983)
Θυσία (1986)

Προσωπική αγαπημένη (αν αυτό έχει κάποια σημασία) ειναι ο Σταλκερ για τον οποίο ο ίδιος έχει δηλώσει "Με τον Σταλκερ θέλησα κατά κάποιο τρόπο να δώσω μια ολοκληρωμένη μαρτυρία πως μόνο η ανθρώπινη αγάπη αποτελεί-θαυματουργή-απόδειξη κατά της ωμής διαπίστωσης ότι δεν υπάρχει ελπίδα για το κόσμο.Η αγάπη είναι κοινή και αδιαφιλονίκητα πολύτιμη περιουσία μας.Παρόλο που δε ξέρουμε πια πως ακριβώς ν αγαπάμε.."
Θα τελείωσω το κέιμενο αυτο περιγράφοντας το τελευταίο πλάνο που κινηματογράφησε ο Τ. Το τελευταίο ελπιδοφόρο πλάνο της Θυσίας. 'Οπου το "Μικρό αγόρι"-προσωρινά μουγκό,έπειτα από μια εγχείρηση στο λαιμό- έχει φυτέψει ένα πεθαμένο δέντρο και το ποτίζει κάθε μέρα,ακολουθώντας μία θρησκευτική παράδοση. Στο τελευταίο πλάνο,λοιπόν, όπου ξαναβρίσκει τη φωνή του και ο κόσμος τα χρωματά του,το αγόρι είναι ξαπλωμένο κάτω απο το δέντρο,που μόλις έχει βγάλει φυλλώματα και αναρωτιέται "Εν αρχή ην ο λόγος.Γιατί να είναι έτσι πατέρα;" και το πλάνο κλείνει με τις λέξεις : Η ταινία αφιερώνεται στο γιο μου Αρσένι Ταρκοφσκι.   ΤΕΛΟΣ.











Βιβλία

  • Μαρτυρολόγιο, το προσωπικό ημερολόγιο του σκηνοθέτη από το 1970 έως το 1986. (εκδόσεις Ινδικτος, 2006)
  • Σμιλεύοντας τον χρόνο (εκδόσεις Νεφέλη, 1987)

Βιβλία για τον Ταρκόφσκι

  • Αντρέι Ταρκόφσκι: Μια ξενάγηση στο έργο του του Αντουάν Ντε Μπεκ. (εκδόσεις Γκοβόστης, 1991)
  • Αντρέϊ Ταρκόφσκι του Γιάννη Βασιλειάδη. (εκδόσεις Αιγόκερως, 2003)
  • Ο ποιητής Αντρέι Ταρκόφσκι του Μάκη Μωραίτη. (εκδόσεις Καθρέφτης, 1997)
  • Ταρκόφσκι, ένας νοσταλγός του παραδείσου του Σωτήρη Γουνελά. (εκδόσεις Διάττων, 2002)

          

5 σχόλια:

  1. Μόλις ξεκίνησε τις αναθεωρητικές μεταρρυθμίσεις ο Χρουστσοφ , ξεκίνησαν και οι ''μεταρρυθμίσεις'' σε όλα τα επίπεδα. Λογικό ήταν να του περάσουν την ταμπέλα του ελιτιστή οι αναθεωρητές. Μάλλον ήταν πολύ κομμουνιστής και πολύ ελεύθερος για τους ''αριστερούς'' που οδήγησαν στην κατάρρευση του σοσιαλισμού...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μάλιστα,όταν σ ένα κινηματογραφικό συνέδριο ο Τ. είχε αναφέρει ένα ρητό του Ενγκελς όλοι νόμισαν ότι ήταν δικό του κατασκεύασμα "άλλη μια προβοκάτσια" ..τέτοιος ηταν ο πόλεμος στο πρόσωπο του κ ο ίδιος είχε απαντήσει "μιλάνε αυτοί που δεν έχουν διαβάσει ποτέ Μαρξ,ούτε καν τα βιβλία του Λενιν τους. Εντωμεταξύ τα ίδια άτομα που πλήρωναν για τις ταινίες του ήταν αυτά που φρόντιζαν αυτές να μη προωθηθούν...

      Διαγραφή
  2. Το μόνο που δεν μου αρέσει είναι η προσέγγιση του Ταρκόφσκι για το Θεό , π.χ. στην ''ΘΥΣΙΑ'' . Παρολαυτά δυνατή ταινία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλησπέρα .
    Ουσιαστικά τα ίδια λέμε ,απλά παραθέτεις και στοιχεία και επιβεβαιώνεις οτι οι αναθεωρητές ειχάν κάνει ήδη την αντεπανάσταση τους από τα μέσα, ξεκινώντας από τον πολιτισμό, έξυπνη κίνηση από μεριά τους για αυτό και πέτυχαν να καταστρέψουν το οικοδόμημα...
    Υ.Γ. : είχαν διαβάσει Ένγκελς,Λένιν και Μάρξ ,απλά είχαν αποφασίσει κάποιοι να μην τους εφαρμόζουν ( μια εσωτερική νομενκλατούρα)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. καλησπέρα!ναι το ξέρω οτι λέμε τα ίδια,συμφώνησα και απλά παρέθεσα και ντοκουμεντα :)
      (είχαν διαβάσει και απλά είχαν αποφασίσει να τους παραφράζουν/παραλείπουν λεγομενά τους κατα το δοκουν κλπ κλπ)

      Διαγραφή