Κρίση νομιμότητας και κρίση νομιμοποίησης του σύγχρονου καπιταλιστικού κράτους.

 Η κρίση του σύγχρονου αστικού κράτους έχει μια σημαντική νομικοπολιτική και πολιτειολογική διάσταση.

Εάν η οικονομική κρίση που μαστίζει τα κράτη της εποχής μας ,είναι ιδιαίτερα έκδηλη στ αστικά κράτη δεν αποτελεί παρά μια όψη της γενικότερης κρίσης που περνάνε δηλαδή μια οξεία κατάσταση συμπύκνωσης κ έντασης των αντιθέσεων σε όλα τα επίπεδα της κρατικά οργανωμένης κοινωνικής συμβίωσης.

 Άλλωστε το πολιτικό σύστημα δεν είναι μια απλή αντανάκλαση του οικονομικού.

Όταν πάντως γίνεται λόγος για την κρίση του καπιταλιστικού κράτους,

αυτή νοείται βασικά σαν κρίση εξουσίας.

Η κρατική/πολιτική εξουσία,για να υπάρξει σαν τέτοια,πρέπει εξ’ορισμού,άσχετα από το εκάστοτε κοινωνικοοικονομικό και ταξικό της υπόβαθρο,να έχει την ικανότητα αποτελεσματικής επιβολής,δηλαδή να μπορεί να κάμψει,ακόμα και με τη βία,κάθε άλλη θέληση ή δύναμη που της αντιτίθεται.

Θεμελιακό γνώρισμα κάθε κρατικής εξουσίας είναι ότι έχει το μονοπώλιο του καταναγκασμού.

Αυτό σημαίνει ότι το κράτος δε δέχεται άλλη βία εκτός από αυτή που ασκεί το ίδιο.

Η κρατική εξουσία οργανώνει με κανόνες δικαίου τον τρόπο άσκησης της.

Υπό αυτό το πρίσμα είναι οργανωμένη βία.

Έτσι γίνεται μια (τυπικά)νόμιμη εξουσία καθιδρύοντας μια συγκεκριμένη νομιμότητα.

Η κρατική εξουσία επιδιώκει να εξασφαλίσει ένα μινιμουμ συναίνεσης,συγκατάθεσης και αποδοχής των εξουσιαζομένων οπότε και νομιμοποιείται(ουσιαστικά),

αναγνωρίζεται δηλαδή ως δικαιούμενη να διατάζει και να εξαναγκάζει σε συμμόρφωση.

Μία εμπλοκή σ’ένα από αυτά τα δύο τελευταία επίπεδα λειτουργίας της κρατικής εξουσίας είτε στο επίπεδο της νομιμοποίησης είτε στο επίπεδο της νομιμότητας δεν αποτελεί κρίση εξουσίας όπως επίσης και η οικονομική κρίση δεν αποτελεί κρίση εξουσίας.

Κρίση εξουσίας στην κυριολεξία πρέπει να θεωρηθεί ότι υπάρχει όταν θίγεται ο σκληρός πυρήνας του κράτους 

δηλαδή ο μηχανισμός καταναγκασμού και διακυβεύεται η ικανότητα της αποτελεσματικότητας του.

Πάντως τόσο η οικονομική κρίση όσο και η κρίση νομιμοποίησης και νομιμότητας μπορούν να προκαλέσουν την κρίση εξουσίας.

Το αστικό κράτος της εποχής μας δεν εξαντλείται στο μηχανισμό καταναγκασμού και καταστολής.

Όπως έχει επισημάνει και ο Γκραμσυ το κράτος είναι το σύνολο των πρακτικών και θεωρητικών δραστηριοτήτων μέσω τον οποίων η άρχουσα τάξη διατηρεί και επιβεβαιώνει την κυριαρχία της και παράλληλα η επιτυχημένη ενεργητική συγκατάθεση των κυβερνωμένων.

Ο καταναγκασμός είναι φυσικά ένα βασικό μέσο για την άσκηση εξουσίας αλλά δεν είναι επαρκές.Γίνεται επαρκές όταν συνδυαστεί με τη πειθώ.

Γι αυτό οι κρατούντες προσπαθούν ταυτόχρονα και να πιέσουν αλλά και να πείσουν.

Στις πρακτικές αυτές έχουν αναφερθεί φιλόσοφοι από τον Πλάτωνα μέχρι τον Μακιαβέλλι αλλά και τον Ρουσω.

Με λίγα λόγια το κράτος για να καταπιέζει μ επιτυχία πρέπει και να μπορεί να πείθει με επιτυχία γιατί δε μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ένα μινιμουμ λαικής αποδοχής και προσχώρησης.

Γι’αυτό και οι κρατούντες επιδιώκουν την λαική συναίνεση. (consensus).

Με την απόκτηση αυτής μπορούν να κάνουν αποδεκτή κ έτσι να νομιμοποιήσουν αλλά και να μονιμοποιήσουν την εξουσία τους.

Έτσι το μονοπώλιο του καταναγκασμού αποβαίνει στο μονοπώλιο της νομιμοποιημένης φυσικής βίας (Βεμπερ).

Εάν κινδυνεύει να χάσει την ικανότητα να επιβάλλεται τότε υπάρχει κρίση εξουσίας.

Εάν κινδυνεύει να χάσει την πειθώ τότε έχουμε κρίση νομιμοποίησης,κρίση που ανάγεται στην απώλεια της ιδεολογικής κυριαρχίας της άρχουσας τάξης.

Όπως υποστήριξε ο Γκραμσυ    κράτος = πολιτική κοινωνία + ιδιωτική κοινωνία.

Ενώ λοιπόν η λεγόμενη πολιτική κοινωνία δηλαδή το κράτος ως καταπιεστικός κατασταλτικός μηχανισμός καταναγκασμού λειτουργεί κυρίως με την βία,η ιδιωτική κοινωνία λειτουργεί κυρίως με την ιδεολογία δηλαδή με τρόπο όχι καταπιεστικό αλλά πειστικό ή παρα-πειστικό διαθέτοντας προς τούτο ποικίλλους μηχανισμούς όπως τα σχολεία,την εκκλησία,την οικογένεια,τα συνδικάτα,τα πολιτικά κόμματα αλλά και τα μμε,

Όλοι αυτοί οι θεσμοί της ιδιωτικής κοινωνίας που παράγουν consensus εμφανίζονται μεν συνήθως ως ιδιωτικοί αλλά στην ουσία αποτελούν εστίες εξουσίας,είναι τμήματα μιας ευρύτερης ολοκληρωμένης κρατικής λειτουργίας.

Εάν η κυρίαρχη τάξη καταφέρει τα παραπάνω τότε δεν είναι απλά κυρίαρχη αλλά διευθύνουσα.

Έτσι εάν διατηρήσει τα δύο αυτά χαρακτηριστικά τότε η κυριαρχία της θα έχει βιωσιμότητα.

Άρα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η κρατική εξουσία εδραιώνεται όταν ασκείται συνδυασμένα και με τον καταναγκασμό των εξουσιαζομένων και με τη συναινεσή τους.

Η απώλεια αυτής της διευθυντικής ικανότητας αποτελεί σύμπτωμα οργανικής κρίσης και δείχνει ότι η κυριαρχία της συγκεκριμένης τάξης έπαψε να είναι βιώσιμη.

Πρόκειται για μια δομική κρίση που διαπερνάει όλους τους κρατικούς μηχανισμούς.

Γεγονός που είναι λογικό εφόσον το σύγχρονο κράτος χαρακτηρίζεται από τη συμπύκνωση ενός συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα στις κυρίαρχες,κυριαρχούμενες τάξεις που ενυπάρχουν σ αυτό.

Η κρίση λοιπον του αστικού κράτους είναι μια τέτοιου είδους κρίση νομιμοποίησης της πολιτικής ηγεμονίας της κυρίαρχης τάξης. 

Για την αντιμετώπιση της κρίσης αυτής αναζητούνται επιτήδειες μεθοδεύσεις για την απόκτηση ή την απόσπαση της συγκατάθεσης έστω και εκβιαστικά.

Έτσι όμως νοθεύονται ή διαστρεβλώνονται οι θεσμοί της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας και η κρίση νομιμοποίησης γίνεται κρίση νομιμότητας.

Με την κοινωνικοοικονομική εξέλιξη αλλοιώθηκε σταδιακά η σημασία και η αποτελεσματικότητα των θεσμών της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Η ολοένα μεγαλύτερη συσσώρευση και εντονότερη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου,η διαμόρφωση των παραγωγικών δυνάμεων σε διαστάσεις μεγάλων μονοπωλιακών,εθνικών,πολυεθνικών επιχειρήσεων αχρήστευσε τους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς.

Για τη ρύθμιση της παραγωγικής διαδικασίας έγινε απαραίτητη η έντονη και μόνιμη παρέμβαση της κρατικής εξουσίας.Η κλασσική όμως δομή και λειτουργία της φιλελεύθερης δημοκρατίας δε φαίνεται να προσαρμόζεται στις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.Η λειτουργία του κοινοβουλίου είναι συχνά αλυσιτελής,η διάκριση των εξουσιών υποχωρεί μπροστά στη τάση για ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας,τ ατομικά δικαιώματα περιστέλλονται ή αναστέλλονται,η άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων υποβάλλεται σ ελέγχους.

Όλα αυτά τα νομικοπολιτικά φαινόμενα είναι συμπτώματα κρίσης νομιμότητας του σύγχρονου αστικού κράτους.

Η εξαλλαγή των πολιτικών θεσμών δεν αποτελεί μια ανάγκη για προγραμματισμό και ελέγχου της οικονομίας όπως υποστηρίζει η τεχνοκρατική αντίληψη αλλά είναι ξεκάθαρα σύμπτωμα μιας βαθύτερης κρίσης που ξεκινάει από τη θεμελιώδη και ολοένα εντεινόμενη αντινομία της σημερινής κοινωνίας,την αντίθεση δηλαδή ανάμεσα στη κοινωνική υφή των σύγχρονων μέσων παραγωγής και στην ιδιωτική μορφή της ιδιοκτησίας τους.

Η κρίση νομιμότητας εκδηλώθηκε στο επίπεδο των θεσμών της αστικής δημοκρατίας κυρίως μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο,όταν οξύνθηκαν οι ταξικοί ανταγωνισμοί,με το πέρασμα του μονοπωλιακού καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο.

Καθώς και με την ανάπτυξη και τις επιτυχίες του διεθνούς εργατικού κινήματος αλλά και την αποδέσμευση των λαικών στρωμάτων από την ιδεολογική και πολική επιρροή της αστικής τάξης,η ηγεμονία της άρχισε να κλονίζεται.

Υπό αυτό το πρίσμα άρχισε να διαμορφώνεται η έννοια του εσωτερικού εχθρού.

Καταρχήν οι θεσμοί της φιλελεύθερης δημοκρατίας όχι μόνο δεν αποκλείουν τη συμμετοχή των αντιπολιτευτικών δυνάμεων στις πολιτικές διαδικασίες αλλά εφόσον εξακολουθούν να λειτουργούν διευκολύνουν την ιστορική τους άνοδο.

Ο εσωτερικός εχθρός δεν διαπράττει ποινικά αδικήματα,είναι πολιτικός και ιδεολογικός αντίπαλος.Διώκεται σαν επικίνδυνος επειδή ακριβώς δεν είναι δυνατό να διωχθεί ως ένοχος.Αυτό σημαίνει ότι η αντιμετώπιση του δεν είναι έργο των κατασταλτικών μηχανισμών της κρατικής εξουσίας.

Τα μέσα αντιμετώπισης του ποικίλλουν:

μπορεί να είναι πολιτικά,οικονομικά,στρατιωτικά,ψυχολογικά.

Ο εσωτερικός εχθρός διαφέρει από τον εξωτερικό στο γεγονός ότι βρίσκεται εξ ορισμού στη δεδομένη κρατική εξουσία και είναι έγκλειστος στο χώρο όπου αυτή ασκείται δηλαδή βρίσκεται εκτεθειμένος στο έλεος των κρατούντων.

Σε τελική ανάλυση ο εσωτερικός εχθρός είναι ο ταξικός εχθρός.

Ιδιαίτερα όμως στ' αστικά κράτη αυτός δεν αποτελεί μόνο την εργατική τάξη αλλά μεγάλο μέρος του πληθυσμού,Αυτό βέβαια οφείλεται στην εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος.

Έτσι δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο οι μάζες που αμφισβητούν την εξουσία ν αποτελέσουν εύκολα την πλειοψηφία.Με αυτό τον τρόπο είναι εύκολο ν αντιληφθεί κανείς ότι ο καθένας μπορεί να είναι εν δυνάμει εσωτερικός εχθρος.

Όπως έχει πει ο Μαρκούζε "ο εχθρός βρίσκεται μέσα στο σύστημα,είναι εκεί μόνιμα."

Πηγή : Φάκελος Σημειώσεων Δ.Χριστόπουλου καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας.

Η διαλεκτική του Χέγκελ,ο υλισμός του Φουερμπαχ και ο διαλεκτικός υλισμός του Μαρξ (η πάλη των αντιθέτων)

 Στο προηγούμενο κείμενο αναφερθήκαμε στην διαλεκτική της οποίας έκαναν πρώτοι χρήση στη νεότερη φιλοσοφία ο Καντ και ο Χέγκελ Σε αυτό το κείμενο λοιπόν θα δούμε πάνω σε ποιο κομμάτι της διαλεκτικής του Χεγκελ διαφώνησε ο Μαρξ.Θ'αναφερθεί επίσης ο υλισμός του Φουερμπαχ,ο οποίος σε συνάρτηση με την διαλεκτική του Χ. οδήγησαν τον Μαρξ (και τον Ενγκελς) στη δημιουργία του διαλεκτικού υλισμού. 

 Ο Χεγκελ λοιπόν (σύμφωνα με τον Μαρξ) λάθευε στη βάση του θέματος,κάτι που εξηγείται με τα παρακάτω :

Ο ορίζοντας του ήταν περιορισμένος στη βάση,εξ αιτίας των γνώσεων και των αντιλήψεων της εποχής του καθώς και για τα όρια τους.

 Σ'αυτά πρέπει να προστεθεί και ότι ο Χεγκελ ήταν ιδεαλιστής.Γι'αυτόν οι ιδέες δεν ήταν εικόνες των αντικειμένων περισσότερο ή λιγότερο αφηρημένες αλλά τα πράγματα και η εξέλιξη τους ήταν προβολή των ιδεών που υπήρχαν,άγνωστο πως,πριν να υπάρξει ο κόσμος.
Στην ουσία, η φιλοσοφία του Χεγκελ περιέχει πολλές θετικές ιδέες όπως  η θεωρία της αιώνιας κίνησης,της εξέλιξης,της “απόλυτης ιδέας” και τη διαλεκτική του.
Η διαλεκτική του έλεγε πως ο διαλεκτικός νόμος είναι ο μόνος που διέπει την εξέλιξη της ιδέας αλλά όχι και την εξέλιξη της φύσης και της κοινωνίας.
Για τη διαλεκτική μέθοδο δεν υπάρχει τίποτα το αιώνιο και το αμετάβλητο.
Παρ όλα αυτά ο Χεγκελ αρνείται την εξέλιξη της φύσης και της κοινωνίας.Αυτή είναι και η πιο σοβαρή αντίφαση στη διαλεκτική του.
Ας δώσουμε ένα παράδειγμα για να γίνει πιο κατανοητό.
Ο Χεγκελ ήταν ένας ιδεαλιστής φιλόσοφος “η ουσία του κόσμου,έλεγε δεν είναι η ύλη αλλά το πνεύμα και κατά συνέπεια το τελευταίο αυτό είναι ανεξάρτητα και συνακόλουθα ελεύθερο.
Δηλαδή σύμφωνα με τον Χεγκελ μπορεί κανείς να αισθάνεται ελεύθερος και να είναι αλυσοδεμένος.
Ο Χεγκελ στον εκμεταλλευόμενο από τον εργοδότη εργάτη συνιστούσε να μη νοιάζεται για την υλική καταπίεση αλλά για την “πνευματική” γιατί υπακούοντας στο κράτος (αντιπρόσωπος του θεού) ώφειλε να είναι ευτυχής κ ελεύθερος στο πνεύμα. 

Σήμερα η χεγκελειανή θεωρία φαίνεται παράλογη αλλά εκείνο το καιρό θεωρήθηκε από πολλούς τολμηρή και δέχτηκε επιθέσεις,αφού η μεθοδός της ήταν διαλεκτική.

Αυτό οδήγησε τον Μαρξ να πεί ότι η διαλεκτική του Χεγκελ ήταν "με το κεφάλι κάτω και ότι χρειαζόταν να τη γυρίσουν για να σταθεί στα πόδια της."
Με μία λέξη να την κάνουν υλιστική. 

Τι έλεγε όμως η χεγκελεινανή θεωρία για την εξέλιξη;

Η εξέλιξη της ανθρωπότητας έλεγε ο Χεγκελ είναι μια σταθερή πορεία που συνίσταται στο γεγονός ότι από τον αρχέγονο ανατολικό δεσποτισμό που δεχόταν ένα μόνο ανθρώπινο όν ελεύθερο (τον τύραννο) πέρασε στο αριστοκρατικό ελληνικό-ρωμαικό σύστημα όπου υπήρχαν πολλά ανθρώπινα όντα ελεύθερα.Έπειτα ήρθαν ο χριστιανο-γερμανικός κόσμος,η φεουδαρχία,η μοναρχία,η γαλλική επανάσταση και τέλος με το πρωσσικό κράτος η ανθρωπότητα βρήκε την απόλυτη ελευθερία.

(Στην Πρωσσία υπήρχαν ένας αυτοκράτορας,ένας στρατός,μια εκκλησία πολύ πλούσια και δωδεκάδες μεγαλογαιοκτήμονες.Ο λαός εργαζόταν γι'αυτούς χωρίς να είναι σκλάβος, αλλά ασφαλώς ακόμα όντας καταπιεσμένος).Ο Χεγκελ δεν έβλεπε αυτή τη καταπίεση και φανταζόταν πως χωρίς σκλάβους υπήρχε απόλυτη ελευθερία.
Αυτό που πραγματικά συνέβαινε ήταν ότι η φεουδαρχία μεταβαλλόταν σταδιακά σ'ένα νέο σύστημα τον καπιταλισμό.

Ο Χεγκελ από τη μία μεριά μιλούσε για την εξέλιξη της ανθρωπότητας ενώ απ'την άλλη την αρνιόταν λέγοντας πως το πρωσσικό κράτος είχε ήδη αρχίσει αυτή την εξέλιξη.Έτσι ο Χεγκελ ανήκε και πάλι στη μεταφυσική.Όλοι οι συλλογισμοί του πάντως ήταν διαλεκτικοί αλλά ήταν λαθεμένοι στην εφαρμογή.

Ας δούμε,για παράδειγμα,την πάλη των αντιθέτων.
Κάθε πράγμα,είναι ένα σύνολο αντιθέτων,υπό την έννοια ότι αποτελείται από στοιχεία που αν και συνδέονται μεταξύ τους,ταυτόχρονα αποκλείουν το ένα το άλλο. 
π.χ Η κοινωνία είναι ένα σύνολο αντιθέτων,
πλούσιοι,ευκατάστατοι # φτωχοί,εξαθλιωμένοι.
Όλοι σε σχέση μεταξύ τους αλλά ταυτόχρονα και αντίθετοι.

Πολύ σωστά λοιπόν και λογικά ο Χεγκελ έλεγε ότι εκείνο που κάνει η ανθρωπότητα είναι η πάλη των αντιθέτων καθώς και ότι ο θρίαμβος του ενός πάνω στον άλλο προκαλεί τις αλλαγές.

Αυτό τον διαλεκτικό νόμο ωστόσο δεν τον εφάρμοζε στη πραγματικότητα.Το παράδοξο είναι ότι στο πρωσσικό κράτος,η πάλη των αντιθέτων δεν ήταν για να μεταβάλει τη κοινωνία αλλά να την βελτιώσει. 
Σ' αυτό το σημείο παρενέβη ο Καρλ Μαρξ λέγοντας ότι ανάμεσα σε πραγματικές αντιθέσεις όπως είναι το κεφάλαιο και η εργασία δε μπορεί να υπάρξει κανένας συμβιβασμός.

Αν ο Χεγκελ επηρέασε με τη διαλεκτική του τον Μαρξ τότε ο Λουδοβίκος Φουερμπαχ τον έκανε υλιστή.
Παρ΄όλο που ο Μαρξ ανέλαβε ν αλλάξει τη θεωρία του Φουεμπαρχ.
Τι έλεγε όμως ο Φουεμπαρχ και κατα ποιό τρόπο άλλαξε τον Μαρξ;
Ο Φουεμπαρχ,μαθητής του ιδεαλιστή Χεγκελ,εγκατέλειψε τον χεγκελειανό ιδεαλισμό κ έγινε υλιστής αλλά μεταφυσικός.
Δηλαδή θεωρούσε ότι η φύση βρίσκεται σε λήθαργο όπως ακριβώς και η κοινωνία,ακίνητη και προς στιγμή χωρίς διαδικασίες αλλαγής.
Με λίγα λόγια :
Ο Χεγκελ ήταν διαλεκτικός αλλά ιδεαλιστής.
Ο Φουεμπαρχ ήταν υλιστής αλλά μεταφυσικός (όχι διαλεκτικός)

'Ετσι ο Μαρξ πήρε ο,τι θεωρούσε καλύτερο από τον ένα και από τον άλλο και συνδυάζοντας τα συνέλαβε  τον διαλεκτικό υλισμό
(υλισμός του Φουερμπαχ και διαλεκτική του Χεγκελ)

Ο Χεγκελ όπως κιόλας είδαμε δεν έβλεπε ή δεν ήθελε να δει την εκμετάλλευση της πλειοψηφίας από μία μειοψηφία προνομιούχων πλουσίων.
Αυτό ήταν το πρώτο ερώτημα που έθεσε ο Μαρξ.
Η εργασία αλλοτριώνει τον εργαζόμενο αλλά με ποιόν τρόπο και γιατί;
(Αλλοτρίωση σημαίνει ότι αφαιρώ,αποσπώ την κυριαρχία ενός πράγματος,στερώ κάποιον από ένα πράγμα που του ανήκει)
Η μη ελεύθερη εργασία,εκείνη που γίνεται για τον εργοδότη,αποφέρει στον εργάτη χρήματα αλλά ταυτόχρονα τον αλλοτριώνει,τον στερεί από κάτι που πηγαίνει στην τσέπη του εργοδότη.Τι είναι αυτό το κάτι;
Στο πρώτο του έργο ο Μαρξ αρχίζει τη μελέτη της αλλοτρίωσης,ή καλύτερα των διαφόρων μορφών αλλοτρίωσης : πολιτικής,θρησκευτικής και οικονομικής
(Το έργο έχει τ' όνομα “χειρόγραφα του 1844”)
Ο Μαρξ ρωτάει λοιπόν πού καταλήγει το προιόν της εργασίας ενός εργάτη.
Ο εργάτης με την εργασία του δημιουργεί κάτι (ύφασμα,μηχανές,μια γόμα,ένα βιβλίο) όμως το πράγμα αυτό γίνεται ιδιοκτησία του εργοδότη που το μετατρέπει αμέσως σ' εμπόρευμα.Η εργασία του δε πραγματοποιεί λοιπόν κάτι δικό του δηλαδή το προιόν δε μένει στο πρόσωπο που το παράγει αλλά αντίθετα πραγματοποιεί το σκοπό των άλλων.Ο εργάτης αρχίζει να λεηλατείται και ν αλλοτριώνεται.Η αλλοτρίωση του εργάτη συνίσταται στο γεγονός ότι όσο πιο πολύ παράγει τόσο λιγότερο μπορεί να καταναλώσει,όσο περισσότερη αξία δημιουργεί τόσο λιγότερη αξία έχει σαν άνθρωπος.Η εργασία δημιουργεί καταπληκτικά πράγματα για τους πλούσιους και αθλιότητα για τους φτωχούς.Με την εισαγωγή,εξ'άλλου,των μηχανών μειώνεται η απασχόληση και πολλοί εργάτες γίνονται εξαρτήματα των μηχανών.
Η αλλοτρίωση δημιουργεί τα θύματα της.
Η αλλοτρίωση δεν λεηλατεί μονάχα αλλά στερεί ταυτόχρονα και την προσωπικότητα  του ανθρώπου. 
Ο Μαρξ λέει: "Ο εργοδότης επιβάλλει την εργασία αλλά και τη μέθοδο και το ρυθμό της,χωρίς να λαμβάνει καθόλου υπ'όψη του τον εργάτη που έτσι γίνεται ένα κρεατινό εξάρτημα της σιδερένιας μηχανής"
"Το σύνολο των μέσων παραγωγής που υπάρχουν είναι προιόν εργασίας των προηγούμενων γενεών που σκέφτηκαν,δημιούργησαν και έδωσαν την ίδια τους τη ζωή για να πετύχουν κάτι.Που ανήκουν οι εφευρέσεις του Γαλιλαίου,του Νεύτωνα,του Λεοναρντο Ντα Βιντσι,του Κοπέρνικου και χιλιάδων άλλων;Είναι δίκαιο τα πάντα να είναι ιδιοκτησία των λίγων και όχι των πολλών;
Είναι δίκαιο η εφευρετικότητα και η εργασία χιλιάδων ετών να είναι αποκλειστικό προνόμιο των λίγων πλουσίων;"

Σύμφωνα με τον Μαρξ η ατομική ιδιοκτησία και τα μέσα παραγωγής είναι τελικά η μεγαλύτερη μορφή αλλοτρίωσης.
Η κοινωνική δύναμη μεταβλήθηκε σε ιδιωτική δύναμη των λίγων.Η εργασία των πολλών μεταβάλλεται σε κεφάλαιο των λίγων προνομιούχων.Αυτές είναι οι ρίζες του καπιταλισμού.Έτσι καταλήγει ότι το βαθύτερο είναι του ανθρώπου μεταβλήθηκε σε κτήμα.Η εργασία του εργάτη μεταβάλλεται στα χέρια του εργοδότη σ εμπόρευμα,σε νεκρή εργασία,σε κτήμα,σε πλούτο και όσο περισσότερο η ιδιοκτησία αυτή του κεφαλαιοκράτη αυξάνεται τόσο ο εργαζόμενος φτωχαίνει.Δεν υπάρχει λοιπόν εκείνη η ελευθερία για την οποία μιλούσε ο Χεγκελ.Το χρήμα υποχρεώνει αυτόν που δε το έχει να πουληθεί δουλικά ή να πουλήσει την εργατική του δύναμη (είτε εργάτης,είτε χωρικός,είτε διανοούμενος είναι).Αυτή είναι η αλλοτρίωση,η εκμετάλλευση.

Ο άνθρωπος πουλάει τον εαυτό του σ εκείνον που έχει για ν' αποκτήσει κι αυτός,χωρίς συνείδηση του ότι όταν έχει περισσότερα δεν έχει πια τον εαυτό του.
Έτσι κι αυτός σκοπεύει προς την ιδιοκτησία και σκοπός της ζωής του γίνεται η απόκτηση όλο και περισσοτέρων.
Κι έτσι από την υπεράσπιση της ιδιοκτησίας προέρχονται όλα τα κακά :ο φθόνος,οι πόλεμοι,ο εγωισμός,η κλοπή,τα εγκλήματα,η αδικία των πολλών και ο πλούτος των λίγων.
Ο Μαρξ καθόρισε με ακρίβεια την ύπαρξη μιας καινούργιας κοινωνικής τάξης :  "το προλεταριάτο"τ΄οποίο κάνοντας την εμφάνιση του στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης και με την εισαγωγή των μηχανών υποκατέστησε την προηγούμενη συντεχνία.(προλετάριος είναι εκείνος που είναι στην υπηρεσία της μηχανής και του εργοδότη)
Ο Μαρξ προανάγγειλε  ότι η τάξη αυτή θ άλλαζε τα πράγματα.Πώς όμως και με ποιές δυνάμεις;

Αντίθετα από τους μικρούς τεχνίτες που ήταν κύριοι των εργαλείων τους ,της εργασίας και του δημιουργούμενου προιόντος,το προλεταριάτο δεν κατέχει τίποτα.
Αντίθετα από οποιαδήποτε άλλη κοινωνική τάξη,η εργατική τάξη διαθέτει μόνο την εργατική της δύναμη δηλαδή αυτό που συνήθως λένε “εργατικό δυναμικό”'
Ετσι επαληθεύεται διαλεκτικά η πάλη των αντιθέτων. 
Από τη μία μεριά το κεφάλαιο και από την άλλη η εργασία τα οποία  συνυπάρχουν με αντίθετα συμφέροντα.

Το πρόβλημα περιγράφτηκε ήδη αλλά χρειάζεται ν αποδειχθεί πρακτικά χωρίς πολλή φιλοσοφία που είναι βαρετή για τους περισσότερους.
Η ιδιοκτησία μας έχει εξαρτήσει σε τέτοιο σημείο ώστε να μας κάνει να πιστεύουμε ότι ένα πράγμα είναι περισσότερο δικό μας όσο περισσότερο το κατέχουμε σαν κεφάλαιο είτε κατέχεται αμέσως,τρώγεται,πίνεται,μας ντύνει,κατοικείται κλπ
Με λίγα λόγια εάν χρησιμοποιείται από εμάς. 
 Όλες οι ανθρώπινες αισθήσεις φυσικές και πνευματικές αντικαταστάθηκαν από μία άθλια και μοναδική ανάγκη την επιθυμία της απόκτησης,της κτήσης. 
Έτσι ο Μαρξ τονίζει ότι η ανθρώπινη ύπαρξη έπρεπε να φτάσει σ αυτή την απόλυτη φτώχεια για να ξαναγεννηθεί μ όλο της το μεγαλείο.
Αν η αστική τάξη ετοιμάζει κατ΄αυτόν τον τρόπο το δικό της τάφο από το άλλο μέρος θα έχει δώσει μια ώθηση στο προλεταριάτο για να σώσει τον άνθρωπο και όλη την ανθρωπότητα από την αλλοτρίωση που τώρα είναι θύμα της. 
Η ανθρώπινη οργάνωση που το νικηφόρο απο την επανάσταση προλεταριάτο θα δημιουργήσει θα είναι η μόνη ικανή να εξαλείψει οριστικά κάθε αιτία αλλοτρίωσης.
Μέχρι που ο άνθρωπος ν αναγνωριστεί σαν ανθρώπινη ύπαρξη και συνεπώς να έχει οργανώσει έναν ανθρώπινο κόσμο η κοινωνική του φύση θα εκδηλώνεται υπο μορφή αλλοτρίωσης με το υποκειμενό της δηλαδή τον άνθρωπο ξένο προς τον ίδιο του τον εαυτό.
Ωστόσο στα χειρόγραφα του ο Μαρξ μιλάει ακόμα σα θεωρητικός φιλόσοφος χωρίς πραγματική επαφή με την εργατική τάξη που ανακαλύπτει και δε θα δει καθαρά τα πάντα αν δε ξεπεράσει την αστική αντίληψη και δεν τα δει όλα απο προλεταριακή άποψη.
Ο λόγος είναι πολύ απλός.
Η υπάρχουσα φιλοσοφία είναι αστική όχι προλεταριακή.
Μια φιλοσοφία για περιορισμένο αριθμό ανθρώπων.
Η εργατική τάξη δεν έχει δική της φιλοσοφία.
Έτσι σκέπτεται ο Μαρξ και σ αυτό αφιερώνει τη ζωή του να δημιουργήσει δηλαδή τη φιλοσοφία του προλεταριάτου. 
Όπως η φιλοσοφία έχει το προλεταριάτο σαν υλικό της εργαλείο,το προλεταριάτο έχει τη φιλοσοφία σα πνευματικό του εργαλείο.Η φιλοσοφία δε θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί χωρίς την κατάργηση του προλεταριάτου και το προλεταριάτο δε θα μπορέσει να δημιουργηθεί χωρίς την πραγματοποίηση της φιλοσοφίας.

Η γέννηση της θρησκείας και η κριτική της στη πορεία των χρόνων της φιλοσοφίας μέχρι τον Μαρξ

 Στην αυγή της ανθρωπότητας επικρατούσε η άγνοια και ο φόβος.

 Μη γνωρίζοντας τα πράγματα,ο άνθρωπος φοβόταν κάθε τι που κινούταν και η πρώτη του σκέψη ήταν το υπερφυσικό : ποιος προκαλούσε τη βροντή ; ποιος έκανε να βρέχει ;

 Έτσι για να "εξηγήσει" ο άνθρωπος τα φαινόμενα της φύσης επινοεί τους θεούς :

ο θεός της βροχής,της φωτιάς,της γης,του ήλιου.της γονιμότητας,του κυνηγιού κλπ..Με αυτό το τρόπο γεννήθηκαν και οι μάγοι οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι την "ιδέα της θεότητας" προς όφελος τους με διάφορες απάτες περνούσαν για απεσταλμένοι των θεών με εξαιρετικές εξουσίες. Κάπως έτσι άρχισαν σταδιακά να σχηματίζονται η ανώτερη,η κυρίαρχη τάξη αλλά και η κυριαρχούμενη.. Αυτοί που από άγνοια άφηναν να τους εκμεταλλεύονται και οι άλλοι που επωφελούνταν από αυτό για να μη δουλεύουν και να εκμεταλλεύονται τους μωρόπιστους. Ήταν όμως κι εκείνοι που χρησιμοποιούσαν το μυαλό τους θέλοντας να δώσουν μια λογική εξήγηση στα φαινόμενα της φύσης "οι διανοητές"

Η φιλοσοφία γεννήθηκε σαν κριτική στις θρησκευτικές δοξασίες Ο άνθρωπος αναζητώντας μια λογική εξήγηση των φυσικών φαινομένων δημιούργησε τη φιλοσοφική επιστήμη. Δημιουργήθηκαν έτσι δυο αντίπαλα στρατόπεδα τα οποία υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Η θρησκεία απ τη μια μεριά και η επιστήμη από την άλλη.

Ένας από τους πρώτους φιλόσοφους που αναφέρονται είναι ο Ξενοφάνης.Αυτός καταγόταν από την Κολοφώνα της Λυδίας και αρνιόταν να λατρεύει τα είδωλα λέγοντας "Αν και τα βόδια,τ' άλογα και τα λιοντάρια είχαν χέρια και μ' αυτά μπορούσαν να ζωγραφίσουν,θα ζωγράφιζαν θεούς που θα έμοιαζαν με βόδια,άλογα και λιοντάρια.'Ολοι οι θεοί θα είχαν σώματα που θα έμοιαζαν με τα δικά τους σώματα"

Με τον καιρό η κυρίαρχη τάξη τελοιοποίησε τη θρησκεία της δημιουργώντας περισσότερες θεότητες,μύθους,τυπικά,τελετές,υψώνοντας ναούς για να λατρεύονται οι θεοί έναντι φυσικά πληρωμής αρχικά σε είδος κ μετέπειτα με χρήματα με σκοπό πάντα την εξασφάλιση της θεικής εύνοιας. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε μια "θεική κάστα".Οι μάγοι μεταβλήθηκαν σε ιερείς,τόσο ισχυρούς,που μαζί με βασιλίαδες,φαραώ δημιούργησαν μεγάλες αυτοκρατορίες όπου οι πιστοί ήταν σκλάβοι "με τη θέληση των υπέρτατων θεών". Το κράτος όριζε ποιοι θεοί έπρεπε να λατρεύονται και ποιοι όχι. Ακόμη όμως και η θρησκεία θα δημιουργούσε την επιστήμη της (θεολογία) ώστε να δικαιολογήσει την ίδια της την ύπαρξη. Η πρώτη επινόηση της θρησκείας ήταν η πίστη στο υπερπέραν,στην άλλη ζωή.Σύμφωνα λοιπόν με μελέτες φαίνεται πως οι πρώτοι απ'αυτούς ήταν οι Αιγύπτιοι.

Η αιγυπτιακή θέση ήταν πολύ απλή : Οι άνθρωποι κατάγονται από τον Όσιρι και οφείλουν να σέβονται, σ'αυτό τον κόσμο , τη θέληση του υπομένοντας τη σκλαβιά με την ελπίδα πως αν συμπεριφερθούν καλά θα επανέλθουν σε μια καινούργια ζωή στην οποία δε θα είναι πια σκλάβοι αλλά ευτυχισμένα όντα.

Δε λείπουν όμως και αυτοί που δε θέλουν να πιστεύουν στις θρησκευτικές ιδεές και επιχειρούν μια δικαιολογημένη εκτίμηση βασισμένη στην επιστήμη.Ποιοι ήταν αυτοί;

Αρχικά ο Θαλής ο Μιλήσιος ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της φιλοσοφίας. Έζησε τέσσερις αιώνες πριν απο το χριστό και αφιερώθηκε στην αστρονομία και στην επιστημονική εξήγηση των φυσικών φαινομένων.Στη συνέχεια ο Πυθαγόρας ο αποκαλούμενος και ως πατέρας των μαθηματικών συμπεραίνει πως στην αρχή όλων των πραγμάτων είναι ο αριθμός και ότι κατά συνέπεια η ζωή ειναι το αποτέλεσμα μίας τέλειας μαθηματικής σχέσης ανάμεσα στα μέρη του σώματος.Ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του (ίδρυσε μια περίεργη σχολή όπου απαγορεύονταν να τρώνε κουκιά) ήταν οι πρώτοι που διακήρυξαν ότι η γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος.Αποτέλεσμα αυτής της θεωρίας ήταν φυσικά τι άλλο παρά η δίωξη. Έτσι η ομάδα των μαθητών του Πυθαγόρα διαλύθηκε από τους φανατικούς αντιπάλους της. Έπειτα έκανε την εμφανισή του ο Ηράκλειτος ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της διαλεκτικής,δηλαδή της τέχνης του διαλέγεσθαι. Φιλόσοφος,άθεος,ο Ηράκλειτος δίδασκε οτι το παν υπάρχει άλλα ταυτόχρονα και δεν υπάρχει..οτι όλα κυλούν και άλλαζουν διαρκώς,εμφανιζόμενα κ εξαφανιζόμενα. "Κανείς δε μπαίνει δύο φορές στο ίδιο ποτάμι γιατί αυτό που συμβαίνει σε δύο αλλεπάληλες στιγμές δεν είναι ποτέ το ίδιο πράγμα"

Στην Ακράγαντα ζούσε ένας άλλος φιλόσοφος,ο Εμπεδοκλής, ο οποίος διακήρυττε οτι όλοι οι άνθρωποι ήταν θεότητες που έιχαν διωχτεί στη γη επειδή ήταν ανήθικοι και μοχθηροί.Υποστήριζε επίσης ότι κάθε πράγμα αποτελείται από αέρα,φωτία και χώμα,θέση που επέζησε μέχρι τον Μεσαίωνα. (Ο Εμπεδοκλής έθεσε της βάσεις της μοντέρνας χημείας). Σ'αυτα τα στοιχεία αποδόθηκε η επίδραση δύο δυνάμεων : της έλξης,της άπωσης,της αγάπης και του μίσους που επέτρεψαν στο κόσμο να κινείται με το ρυθμό της ζωής και του θανάτου.Η αγάπη σύμφωνα με αυτόν το φιλόσοφο ενώνει,το μίσος χωρίζει κ έτσι δημιουργείται αλλαγή και κίνηση.

Ένας άλλος φιλόσοφος που παραδόξως σε αντίθεση με τους προηγούμενους πέθανε από φυσικό θάνατο παρ'όλα όσα έλεγε ήταν ο Αναξαγόρας ο οποίος πραγματικά  έλεγε την αλήθεια "Ο ήλιος είναι μια μάζα από φωτιά και πέτρα" και όχι θεός όπως πίστευαν τότε οι Αθηναίοι.

Έπειτα ήρθε ο Σωκράτης.Ο φιλόσοφος αυτός ειρωνεύονταν τα πάντα : τους θεούς,τους φιλοσόφους,τη κυβέρνηση,τη θρησκεία ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό (ήταν κοντός,χοντρός,ατημέλητος,φαλακρός και γεμάτος ρυτίδες) Οι κυριότερες θέσεις του αναφέρονταν στην άρνηση της ηθικής που ήταν συνώνυμο της θρησκείας.

"Το ανθρώπινο ον μπορεί να συμπεριφερθεί καλά χωρίς να πιστεύει στους θεούς,κανείς δεν είναι θεληματικά κακός αλλά από άγνοια.Κάθε άνθρωπος αρχίζει να ζει όταν αρχίζει ν αμφιβάλει για ό,τι υπήρξε πριν απο αυτόν.Η αμφιβολία είναι η αρχή της αλήθειας. Γνωθι σ 'αυτον."

Στο τέλος ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για σκανδαλώδη διαγωγή,επίθεση κατά των θεσμών,αθεια,έλλειψη ηθικής κλπ Καταδικάστηκε σε θάνατο πίνοντας κώνειο.

Η ελληνική φιλοσοφία έκλεισε με τρεις μεγάλες μορφές.Τον Πλάτωνα,τον Δημόκριτο και τον Αριστοτέλη.

 Ο Πλατων εξέφρασε τις ιδέες του υπο μορφή διαλόγου με τον οποίο εξέθετε τα τρία θεμελιώδη ερωτήματα της φιλοσοφίας : Που μπορεί ο άνθρωπος ν αποκαλύψει την αλήθεια; Ποία είναι η προέλευση του σύμπαντος; Ποιο ειναι το τέλος του ανθρώπου στη ζωή;

Με τις απαντήσεις που έδωσε ο Πλάτωνας σε αυτά τα ερωτήματα θεμελίωσε ένα φιλοσοφικό σύστημα που ονομάζεται "αντικειμενικός ιδεαλισμός".Σύμφωνα με αυτον τα πράγματα είναι μόνον η σκιά (τα είδωλα) των ιδεών. Οι ιδέες είναι αιώνιες,τα πράγματα είναι διαβατικά. πχ Τ'άλογα δεν υπάρχουν,υπάρχει μόνον η ίδεα που εμείς έχουμε για τ'άλογα.

Την αληθινή γνώση της ουσίας των πραγμάτων-έλεγε ο Πλάτωνας- δεν τη δίνουν οι αισθήσεις , αλλά μόνον ο νους, οι έννοιες δηλαδή,ο άνθρωπος δε μπορεί να γνωρίσει την αλήθεια ,μέσω της επιστήμης, αλλά μόνο με "έμπνευση" του "υπερπεραν" .Ο άνθρωπος δε μπορει να γνωρίσει τα πράγματα από  μόνος του,αλλά μέσω της ιδέας που ο θεός του δίνει με τα πράγματα...Είναι φανερό λοιπον γιατί δε θανάτωσαν τον Πλάτωνα.

Η ερμηνεία του αυτή για την ανθρώπινη πραγματικότητα ήταν αρεστή στην εξουσία : οι μεν πρέπει να υπηρετούν τους δε που είναι πιο ευγενείς και πιο πλούσιοι. Οι φτωχοί πρέπει να ζούν χωρίς να εκδηλώνουν κανένα παράπονο αφού θα είναι ευτυχείς στον άλλο κόσμο,εκείνον που θα έρθει και  όχι σ' αυτόν που είναι μόνον καρπός της φαντασίας...Αργότερα όπως είναι γνωστό οι ιδέες του Πλάτωνα χρησιμοποιήθηκαν για τη θεμελίωση δογμάτων περί της "αθανασίας" της ψυχής και της αμαρτωλής υπόστασης της σάρκας δηλαδή της ύλης-αμην ...

Ο Δημόκριτος αντίθετα διώχτηκε επειδή υποστήριξε ιδέες "υλιστικές"

Τι είπε λοιπόν αυτός ο φιλόσοφος? Είπε πως η κοσμική ουσία αποτελείται από έναν άπειρο αριθμό στοιχείων ή σωματιδίων φυσικώς αδιαιρέτων,άφθαρτων και απειράριθμων,μεταβλητών σε μέγεθος και μορφή που βρίσκονται σ'αιώνια κίνηση.

Ο ελληνικός κύκλος κλείνει με τον Αριστοτέλη. 

Δάσκαλος της γνώσης,προστατευόμενος του Μεγάλου Αλεξάνδρου,μεγαλοφυια σ όλους τους τομείς της ανθρώπινης σκέψης. (έγραψε περί φυσικής,μεταφυσικής,πολιτικής φιλοσοφίας,βιολογίας,ζωολογίας..)

Περίφημος παιδαγωγός,ακούραστος επιστήμονας.Οι ιδέες του κάλυψαν όλη τη χρονική περίοδο μέχρι τη γέννηση του υλισμού τον 18ο αιώνα.

'Ενα όμως από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα του Αριστοτέλη ήταν η ανακάλυψη της αρχής της κοινωνικής πάλης στην ανισότητα των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών. Όλα εξαρτώνται,πίστευε ο φιλόσοφος,από αυτόν που κατέχει την εξουσία,άν αυτή βρίσκεται στα χέρια των πλουσίων,το καθεστώς ονομάζεται ολιγαρχία,όταν αντίθετα ασκεί ο λαός την εξουσία το καθεστώς ονομάζεται δημοκρατία.Υπάρχουν όμως πολλοί τύποι δημοκρατίας εφόσον σ αυτην επικρατούν γεωργοί,τεχνίτες,μισθωτοί κλπ

'Έτσι ο Αριστοτέλης είναι ο πρώτος που ανακάλυψε ότι το οικονομικό καθεστώς έχει τη πηγή του στη κοινωνική ανισότητα αν και δικαιολογούσε την ύπαρξη της δουλείας ως αναγκαία για την κοινωνία.Ο Αριστοτέλης έκρινε ως παράλογες τις ιδέες του Πλάτωνα και θεωρούσε τις αισθήσεις σαν τη μοναδική πηγή της αλήθειας.Στον τομέα της ηθικής δίδασκε οτι το τέλος της ζωής είναι η πραγματοποίηση της ευτυχίας.

Η πρώτη φιλοσοφική μελέτη του Μαρξ ήταν ακριβώς πάνω σ αυτούς τους φιλόσοφους (διαφορά στη φιλοσοφία περι φύσεως στον Δημόκριτο και Επίκουρο) την οποία παρουσίασε ώς διδακτορική διατριβή.Όμως η φιλοσοφία δε τελειώνει εδώ αν κ έλειωε σαν ανεξάρητη επιστήμη με την εμφάνιση του οπισθοδρομικού ψευδοχριστιανισμού του μεσαίωνα.Η επιστήμη έγινε δούλη της κληρικής θεολογίας.

Δεν ειναι τυχαίο οτι η φοβερή αυτή περίοδος ονομάστηκε "ο αιώνας της πίστης" όπου σαν πιστη νοείται η άρνηση κάθε επιστημονικής σκέψης.Σ αυτή λοιπόν τη περίοδο είναι που εγκαθιδρύεται στη Ρώμη μια άγρια δικτατορία που θεσπίζει με διάταγμα ότι όσοι δε θεωρούν την εκκλησία της Ρώμης σαν εκκλησία του Θεού είναι αιρετικοί.Κάθε ίχνος φιλοσοφίας εξαφανίζεται στην Ευρώπη από τη 'πυρά" της ιεράς εξέτασης.

Σ'αυτή τη σκοτείνη εποχή,η επιστήμη και η φιλοσοφία αναπτύχθηκαν έξω απο την Ευρώπη,στον μουσουλμανικό κόσμο με εκπροσώπους σαν τον Αβερροη και τον Αβικεννα οι οποίοι απέρριπταν τη βίβλο χαρακτηρίζοντας την σαν αλληγορική έκθεση προορισμένη για αφελείς ανθρώπους. Με την έλλειψη της φιλοσοφίας και μη έχοντας τι άλλο να κάνουν επιδόθηκαν σε θεολογικές έρευνες για τον αφαλό των αγγέλων..την αθανασία των καραβίδων και άλλα τέτοια θέματα μέγαλης σημασίας...

Είναι ο Μακιαβέλι(1469-1527) που πρώτος ξεσηκώθηκε κατά της εκκλησίας και κύρηξε την επανάσταση κατα της κληρικής δικτατορίας.

'Αρχιζε έτσι η Αναγέννηση. Η αντεπίθεση με βάση τη λογική και την επιστήμη κατά του δόγματος της θρησκευτικής δικτατορίας και του φανατισμού πέτυχε να προσφέρει στην ανθρωπότητα μια πολύτιμη υπηρεσία : την ελευθερία της σκέψης. 

"Αναρρωτίεμαι γιατι στις χώρες όπου υπάρχουν πολλοί ευγενείς υπάρχει πολύ περισσότερη αθλιότητα" Βακων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ιστορία του ανθρώπινου γένους ακριβώς αυτή τη περίοδο,συναντούμε μια σειρά διάνοιες που μαρτυρούν το μεγαλείο της ανθρώπινης σκέψης,όπως ο Δάντης,ο Βοκάκιος,ο Πετραρχης,ο Μακιαβελλι,ο Λεοναρντο Ντα Βιντσι,ο Ερασμος,ο Βικο,ο Κοπερνικος,ο Γαλιλαιος,ο Κεπλερος,ο Νευτων,Ο Τζιορντανο Μπρουνο και ο Βακων.

Όλοι αυτοί κυριαρχούνται απο μια ιδέα: ν'αναζητήσουν την αλήθεια ανεξάρτητα από την εκκλησία και τη θρησκεία. Η εκκλησία φυσικά φρόντισε να υποστούν τις συνέπειες των "αιρετικών" σκεψεών τους...

Από τον παραπάνω κατάλογο θα σταθούμε λίγο στον Βικο Τζιοβαν Μπατιστα διότι ήταν ο πρώτος φιλόσοφος ο οποίος υποστήριξε τη θέση ότι η ιστορία της ανθρωπότητας περνάει από τρεις φάσεις που αντιστοιχούν στις φάσεις της ανθρώπινης ζωής : τη παιδική ηλικία,την εφηβική ηλικία και την ώριμη ηλικία δηλαδή (αντίστοιχα) το βαρβαρικό και πατριαρχικο καθεστώς του ανθρώπου κυνηγού που κυριαρχείται απο το μυστικισμό,το φεουδαρχικό καθεστώς με μια μειονότητα απο αριστοκράτες και μια πλειονότητα απο δούλους και τέλος το νέο καθεστώς,η ώριμη ηλικία της ανθρωπότητας.Η θέση αυτή δεν περικλείνει μέσα της τίποτα το ιδιαίτερο εκτός απο το γεγονός ότι την υποστήριζε σε πλήρη φεουδαρχική περίοδο και μιλάει για πρώτη φορά για μια εξέλιξη της κοινωνίας μέχρι τη δημοκρατία και μέσω του ταξικού αγώνα.

Το λάθος του είναι χωρίς αμφιβολία οτι κλείνει εκεί την εξέλιξη και υποθέτει ότι το αστικό καθεστώς δε θα υποκατασταθεί απο καμία άλλη ανώτερη μορφή κοινωνίας αλλά μόνον ότι η ιστορία της ανθρωπότητας θ' αρχίσει και πάλι απο τη πρώτη της φάση διαγράφοντας έτσι τον εξελικτικό της κύκλο.

Ο Ντεκαρτ (Καρτέστιος) και ο Σπινοζα υπήρξαν οι κατοπινοί μεγάλοι εκπρόσωποι της φιλοσοφίας του 17ου αιώνα που οπωσδήποτε βρίσκονταν κάτω απο τη κυριαρχία της εκκλησίας της Ρώμης.

Πνεύμα ευγενούς επιστήμονα,Ο Καρτεσιος αγωνίστηκε για να εξηγήσει το κόσμο απο μια άποψη υλιστική βασιζόμενος στην ύπαρξη των πραγμάτων και ταυτόχρονα ζητώντας ν αποδείξει την ύπαρξη του Θεού.Το καρτεσιανό σύστημα "σκέφτομαι άρα υπάρχω" ήταν απο τη μια μεριά υλιστικό καθώς πίστευε οτι ο άνθρωπος ήταν μόνο μια μηχανή αλλά με ψυχή (της βρήκε μάλιστα και την ακριβή της θέση,στην επίφυση πίσω από τον εγκέφαλο)

Ο Σπινοζα έζησε απομονωμένος πρώτα γιατί ήταν εβραίος και μετά γιατι στο τέλος έγινε άθεος..Ο Σπινόζα διακήρυξε κάτι που πραγματικά ήταν αδιανόητο για εκείνη την εποχή : Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος  να σκέφτεται και να πιστεύει ότι του υπαγορεύει ο νους του, Ο Θεός δεν υπάρχει,όπως υποστήριζε η θρησκεία,παρά μόνο σαν πνευματική και απρόσωπη αρχή σαν μια ουσία που τελικά αποτελεί την πραγματικότητα του σύμπαντος (Ο πανθεισμος λέει πως τα πάντα ειναι θεός) 

'Ομως όλοι αυτοί οι υλιστές και μισό-αθειστές φιλόσοφοι είχαν ένα ελάττωμα,εμπιστεύονταν υπερβολικά την επιστήμη της εποχής.Η αφετηρία τους ήταν η ιδέα ότι ο άνθρωπος αποτελέι μέρος της φύσης -σωστό- και οτι οι ανθρώπινες σχεσεις διέπονται απο τον ίδιο νόμο όλων των φυσικών φαινομένων -λάθος- Γιατί είναι λάθος;

Γιατί ο Καρτέσιος και ο Σπινοζα καθώς κ εκείνοι που τους ακολούθησαν έκαναν λάθος πιστεύοντας ότι η φύση δεν αλλάζει ,δεν εξελίσσεται και οτι υπακούει μόνον στους αιώνιους και αμετάβλητους νόμους.

Ας δούμε  για παράδειγμα πώς σκεφτόταν ο Ντιντερο :

" Η αστρονομία είχε αποδείξει ότι οι πλανήτες ακολουθούν περιστρεφόμενοι μια τροχία που κλείνει κιαι που τελικά επαναλαμβάνεται από την αρχή" Ο Ντιντερο (και άλλοι) συμπέραναν ότι ο κόσμος και η ανθρωπότητα θα ήταν πάντα ίδια. Γι'αυτούς τελικά ούτε ο κόσμος αλλά ούτε και η ανθρωπότητα είχαν σημειώσει κάποια εξέλιξη παρά μόνο επαναλάμβαναν κύκλους ζωής και θανάτου. Ήταν όπως θα δούμε σκέψεις μεταφυσικές και μηχανιστικές.

Γι'αυτούς οι μάζες,ο λαός,δεν υπάρχουν. Υπάρχουν οι ήρωες που τον οδηγούν (βασιλιάδες,αρχηγοί,προφήτες και φιλόσοφοι) που είναι οι κινητήρια δύναμη της ιστορίας του κόσμου. Έτσι ο άνθρωπος δε θα ήταν κύριος της τύχης του αλλά αποτέλεσμα μιας ατελείωτης σειράς τυχαίων γεγονότων.

Συνεχίζοντας συναντούμε τον εμπειρισμό. -Λοκ,Μπερκλευ και Χιουμ-

Ο Τζων Λοκ,Αγγλος,ήταν ένας αντίπαλος του θείου δικαιώματος των βασιλιάδων,του αλάθητου (της απόλυτης αλήθειας),της θρησκείας και των δογμάτων της εκκλησίας.

Ήταν κι αυτός ένας υλιστής άθεος.!

"κανένας άνθρωπος δε πρέπει να έχει περισσότερα από τους άλλους αφού είμαστε όλοι ίσοι από το ίδιο είδος και τάξη,ίσοι αναμεσά μας και ίσοι στο δικαίωμα της απόλαυσης των αγαθών της φύσης"

Σύμφωνα με τον Λοκ,οποο άνθρωπος πρέπει να φαντάζεται τον θεο με τον δικό του τρόπο και όχι όπως του τον υπαγορεύει η θρησκεία,οποαδηποτε κι αν ειναι αυτη..Αυτή η θέση αναστάτωσε τότε τόσο την έκκλησια που ένας ιδεαλιστης φιλόσοφος,αγγλικανός επίσκοπος ο Τ.Μπερκλευ προσπάθησε ν αμφισβητήσει την θεωρία του Λοκ δίχως όμως επιτυχία αφού άλλος ένας φιλόσοφος τον υπερασπιζόταν τότε ,ο Ντειβιντ Χιουμ.

Αγνωστικιστής φιλόσοφος,δηλαδή υπερασπιστής της ιδέας ότι τίποτα δεν είναι βέβαιο,ο Χιουμ,σκανδάλισε όλη την Αγγλία με τις αντιθρησκευτικές του ιδέες και υποχρεώθηκε να φύγει στη Γαλλία όπου η θεωρία του είχε μεγάλη απήχηση.

Η Γαλλία ήταν εκείνο το καιρό φυτώριο των πιο τολμηρών ιδεών : μια γενική εξέργεση κατά της κληρικής και μοναρχικής δικτατορίας που έφερε κατόπιν τους καρπούς της με την γαλλική επανάσταση και τον θρίαμβο του ορθού λόγου επί της θρησκείας

Μερικοί από τους γάλλους διαφωτιστές είναι οι Βολταιρος,Ρουσω,Ντιντερο,Μοντεσκιε,Ροβεσπιερος,Δαντων

Αναμφίβολα η γαλλική επανάσταση περισσότερο από φιλοσοφικές ιδέες διέδωσε και πολιτικές ιδέες περι ελευθερίας,ισότητας και αδερφοσύνης

 Ακολουθώντας το παραδειγμά της η Αμερική κύρηξε την ανεξαρτησία της από την Ευρώπη και η Ευρώπη απο την παπική εξουσία.

Οι ιδέες αυτές απελευθέρωσαν τον κόσμο από τον θρησκευτικό ζυγό.'Ετσι επήλθε και η άνθιση των καινούργιων επιστημών.

Σ αντίθεση με τις υλιστικές ιδέες του 18ου αιώνα έκανε την εμφανισή της η ιδεαλιστική φιλοσοφία που βρήκε το μεγαλύτερο εκφραστή της στο Γερμανό Καντ. (1724-1804)

Το πιο γνωστό του έργο είναι η "κριτική του ορθού λόγου" για τ'οποίο χρειάστηκε 15 χρόνια ώστε να το ολοκληρώσει,κριτικής ανάλυσης του ανθρώπινου πνεύματος και της ανθρώπινης σκέψης.Ανάμεσα στ' άλλα δύσκολα θέματα ο Καντ συμπέρανε ότι :

"Κάθε σκοπός είτε επιστημονικός,είτε θρησκευτικός να προσδιορίσει την πραγματικότητα  είναι μόνο μια καθαρή υπόθεση.Κάθε απόπειρα να αντιληφθούμε την υπερβατική γνώση είναι μάταιη και για κάθε θέση που ο νους γεννάει μπορούμε ν αντιπαραθέσουμε με μια αντίθεση εξίσου έγκυρη.Είναι αδύνατο ν αποδείξουμε την ύπαρξη θεού με οποιονδήποτε από τους συνηθισμένους τρόπους"

Αναμφίβολα ο Καντ συμπέρανε πως δε  μπορεί να υπάρξει ηθική χωρίς τη πίστη στο θεό η στην αθανασία άρα δε μπορούσε παρα να υποθέσει κανείς την ύπαρξη του θεού σαν αναγκαίο γεγονός.

'Ετσι φτάνουμε στην γερμανική ιδεαλιστική φιλοσοφία που υπήρξε η αφετηρία του Μαρξ και που ο Σελλινγκ,ο Φιχτε και ο Χεγκελ υπήρξαν οι μεγαλύτεροι εκπροσωποί της.Μέσω αυτών η φιλοσοφία κάνει ένα μεγάλο άλμα, μέσω της διαλεκτικής (απο την αρχαιοελληνική φιλοσοφία) ή τη θεωρία της εξέλιξης της ανθρωπότητας.

Μεταφυσική,διαλεκτική,μηχανιστικός υλισμός,υλισμός,ιδεαλισμός.Δύσκολες και περίπλοκες έννοιες όπου δύσκολα γίνονταν και γίνονται αντιληπτές.Έτσι θα προσπαθήσουμε ν απλοποιήσουμε λίγο τα πράγματα

'Οπως προηγούμενα είδαμε οι φιλοσοφικές ιδέες της ανθρωπότητας είναι

οι ιδεαλιστικές    και   οι υλιστικές .

Ο ιδεαλισμός ξεκινάει απο την αρχή ότι υπάρχουν θείες και υπερφυσικές δυνάμεις ενώ ο υλισμός πιστεύει οτι πέρα από τα φυσικά πράγματα δεν υπάρχει τίποτα.Ο ιδεαλισμός φαντάζεται πράγματα,υποθέτει την ύπαρξη θεών,"εξιδανικεύει" τα πάντα αλλά δεν παρουσιάζει αποδείξεις των όσων λεει.

Ο υλισμός αντίθετα δεν εξιδανικεύει αλλά αναζητεί την επιστημονική εξήγηση των πραγμάτων συμπεριλαμβανόμενης και της θρησκείας.

Για να σας  το πω πιο απλά . Οι ιδεαλιστές εξηγούν τα πράγματα με τη θρησκεία,οι υλιστές εξηγούν τα πράγματα βασιζόμενοι στην επιστήμη.

Από την αρχή της μελέτης της φιλοσοφίας ο Μαρξ στράφηκε προς τον υλισμό.Αφιέρωσε   όμως όλη του τη ζωη δίνοντας του μεγαλύτερη οντότητα και χαρακτήρα επιστημονικό.Αυτό γιατί πριν τον Μαρξ οι υλιστές αρκούνταν στην άρνηση της ύπαρξης του θεού και τίποτε άλλο.

Κατά τον 17-18 ο αιώνα οι μεγάλες ανακαλύψεις της επιστήμης είχαν σχέση με τα μαθηματικά και τη μηχανική των ουράνιων σωμάτων.Έτσι ο υλισμός γίνεται "μηχανιστικός" δηλαδή οι υλιστές φιλόσοφοι εξέταζαν τα φυσικά φαινόμενα και τη κοινωνική ζωή απο τη σκοπιά της μηχανικής. Γι'άυτό ο Ντιντερό,ο Ντεκαρτ και οι άλλοι λέγονται μηχανιστες.

Βασισμένοι στη μηχανική που για εκείνους τους καιρούς ήταν η μεγαλύτερη από τις επιστήμες,οι φιλόσοφοι πίστευαν πως οι νόμοι της μηχανικής μπορουν να εφαρμοστούν αυτόματα στη ζωή και στη φύση.

"Η φύση είναι κάτι το αμετάβλητο που υπόκειται αιώνια στο φαινόμενο της περιστροφής όπως οι μηχανές" Το κριτήριο αυτό λέγεται μεταφυσικό.

Γιατί μεταφυσικό? Επειδή για τη μεταφυσική  τα πράγματα είναι αντικείμενα αμετάβλητα,δοσμένα μια φορά για πάντα χωρίς σχέσεις μεταξύ τους, που θα μπορούσαν να μελετηθούν χωριστά,ανεξάρτητα τα μεν από τα δε. (έτσι σκέπτοταν ο Φουερμπαχ μαθητής του Χεγκελ) 

Ο Μαρξ θεώρησε ελλειπή αυτή τη θεωρία κ έθεσε ένα ερώτημα θεμελιώδους σημασίας ¨και ο άνθρωπος; " 

 Ας αφήσουμε κατά μέρος το θεό και εκείνους που θέλουν να τρελαθούν συζητώντας αν υπάρχει ή όχι -έλεγε ο Μαρξ- κι ας μελετήσουμε τον άνθρωπο και το ρόλο του στη πορεία της ιστορίας.Πως είναι δυνατό να μην έχει αλλάξει καθόλου;

Αντίθετα προς τη συνηθισμένη μηχανιστική ιδέα για τη φύση και τον άνθρωπο ο Μαρξ και ο Ενγκελς εξαγγέλλουν τη θεωρία της εξέλιξης δηλαδή την επιστροφή στη διαλεκτική.

Από την αρχαιότητα ακόμα,μερικοί φιλόσοφοι για να φτάσουν στην αλήθεια χρησιμοποιούσαν το σύστημα της επισήμανσης των αντιθέσεων στις κρίσεις των αντιπάλων.Η θρησκεία (προπαντός η καθολική) εναντιώθηκε στη διαλεκτική και τούτο γιατί δεν αποδέχονταν τον διάλογο : τα πράγματα ήταν όπως τα παρουσίαζε η Βίβλος και δεν επιδέχονταν καμία συζήτηση σε αυτό. Ο Καντ και ο Χεγκελ άρχισαν να κάνουν χρήση της διαλεκτικής.Όμως ο Χεγκελ λάθευε στη βάση του θέματος πράγμα που θ αναλύσουμε σ΄ επόμενο κείμενο.

Συνοπτικά λοιπόν στο παραπάνω κείμενο είδαμε τους βασικούς χρόνους της φιλοσοφίας και κάποιες θεμελιώδεις απόψεις φιλοσόφων για τη θρησκεία.Αναμφίβολα δεν υπήρξε κάποια ιδιαίτερη ανάλυση παρά μόνο παράθεση των απόψεων τους και μόνο σε μερικά σημεία κάποια παραπάνω σχόλια. Σκοπός εξάλλου του κειμένου αυτού ήταν να γνωρίσουμε τις σκέψεις του ανθρώπου απ την αυγή της ανθρωπότητας στη συνέχεια στη πορεία της και τέλος μέχρι τον Μαρξ. Εδώ,θα ήθελα ν αναφέρω ότι σίγουρα υπάρχουν φιλόσοφοι οι οποίοι παραλήφθηκαν ν αναφερθούν αλλά στη τελική το κείμενο αυτό δεν είναι επιστημονικό,θα χαρακτηριζόταν πιο εύκολα ώς αναγνωριστικό όσον αφορά τη φιλοσοφία.

Τέλος θα δοθούν κάποιοι ορισμοί όρων που αναφέρθηκαν κατά τη διάρκεια του κειμένου με σκοπό την επίλυση πιθανών αποριών.

αγνωστικισμός : φιλοσοφική θεωρία που υποστηρίζει ότι το ανθρώπινο λογικό είναι περιορισμένο και ότι η ουσιαστική φύση των πραγμάτων είναι απροσπέλαστη στην ανθρώπινη γνώση. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία ο κόσμος που παρατηρούμε δεν ειναι ο πραγματικός αλλα  προιόν της λειτουργίας  των αισθητήριων οργάνων μας και του λογικού.Βασικοί εκπρόσωποι : Χιουμ,Καντ,Κοντ,Σπενσερ κλπ

αθεισμος : Επιστημονικά θεμελιωμενη άρνηση της θρησκείας.Ο αθεισμος πρωτοφάνηκε στην Αρχαία Ελλάδα με τους υλιστές Δημόκριτο και Επίκουρο οι οποίοι αρνούνταν τπ υπερφυσικό και δίδασκαν οτι ο κόσμος δεν είναι τίποτε άλλο εκτός από ύλη που αποτελείται απο άτομα.

ανιμισμος: Η πνευματοποίηση των φυσικών φαινομένων.Η δοξασία οτι πίσω απο κάθε αντικείμενο της  φύσης κρύβεται έαν αόρατο πνεύμα "Η τάση αυτή της προσωποποίησης είχε σαν επακόλουθο την δημιουργία των θεών" Ενγκελς.

διαλεκτικη: Σύμφωνα με τους αρχαίους φιλοσόφους είναι η τέχνη του να φτάνει κανείς στην αλήθεια επισημαίνοντας τις αντιθέσεις στο συλλογισμό του αντιπάλου.Μεταγενέστερα μετατράπηκε στη θεωρία της εξέλιξης και της γενικής σχέσης των φαινομένων. (ολα τα φαινόμενα έχουν διαρκη κίνηση κ αλλαγή) Η διαλεκτική έγινε επιστήμη όταν ο Μαρξ και ο Ενγκελς την απελευθέρωσαν απο τον εγκελειανό ιδεαλισμο.Ειναι η διδασκαλία της εξέλιξης.

δυισμος : Φιλοσοφική δοξασία αντίθετη προς τον μονισμό.Ο δυισμός θεωρεί σαν αρχή της ύπαρξης οχι μια αλλα δύο διαφορετικές ουσίες. Ο Ντεκαρτ για παράδειγμα πίστευε οτι ο άνθρωπος αποτελείται απο δύο ουσίες την σωματική και την πνευματική δηλαδή το σώμα και τη ψυχή.

μεταφυσική : η θεωρία αυτή υποστηρίζει πως τα πράγματα και οι νοητικές τους εικόνες δηλαδή οι έννοιες είναι χωριστά αμετάβλητα μια για πάντα δοσμένα αντικείμενα που υπόκεινται σ έρευνα το ένα μετά το άλλο και το ένα ανεξάρτητα από το άλλο.Οι μεταφυσικοί έβλεπαν τη φύση σε κατάσταση ηρεμίας και ακινησίας,στασιμότητας και αμεταβλητότητας.Την πορεία της εξέλιξης τη θεωρούσαν σαν απλή πορεία ποσοτικής ανάπτυξης όπου οι ποσοτικές αλλαγές δεν οδηγούν σε ποιοτικές. Οι μεταφυσικοί στην πολιτική είναι εκείνοι που αρνούνται την πάλη των τάξεων και διακηρύττουν ότι το πέρασμα απο τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό πρέπει να γίνει με την ειρηνική ανέλιξη του καπιταλισμού σε σοσιαλισμό.

ουμανισμός : Εμφανίστηκε απο το 14-16ο αι. αν κοσμοθεωρία της γενώμενης αστικής τάξης που πάλευε τότε για την απελευθέρωση της ανθρώπινης προσωπικότητας και της επιστήμης απο τα δεσμ'ά της φεουδαρχίας και της εκκλησίας.Εκπρόσωποι του αστικού ουμανισμόυ υπήρξαν ο Πετράρχης,ο Βοκκάκιος.ο Έρασμος κλπ.  

Тарковский Андрей Арсеньевич

                           Δεν είναι εύκολο κανείς να συνοψίσει το εργο του Α.Ταρκοφσκι σε λίγες γραμμές (εξάλλου δεν είναι αυτός ο σκοπός του κειμένου αυτού).Δεν είμαι ούτε ειδήμων,ούτε κριτικός,είμαι απλά μια θαυμάστρια του εκπληκτικού έργου αυτού του σκηνοθέτη. Σκοπός λοιπόν αυτού του κειμένου δεν είναι τίποτε παραπάνω απ' το να γνωρίσουν ακόμη περισσότεροι το πλούσιο έργο του Τ.

Το έργο αυτό βέβαια δεν είναι πλούσιο σε ποσότητα αφού ο Τ. μέσα σε 23 χρόνια γύρισε μόλις 7 ταινίες. Αυτό ήταν το μεγάλο παράπονο του. Εφόσον η σοβιετική κυβέρνηση είχε απαγορεύσει τις ταινίες του διότι τις θεωρούσε ελιτίστικες,ο ίδιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη πατρίδα του και ετσι πέθανε εξόριστος. Μπορεί η πατρίδα που τον ενέπνευσε να τον απέρριψε αλλά τελικά τον αναγνώρισε μετά βέβαια από τον θάνατο του.

"Είμαι χαμένος" έγραφε. "Δε μπορώ να ζήσω στη Ρωσία,αλλά ούτε μακριά από αυτήν.Για ένα Ρώσο ειναι αδύνατον να ζήσει εδώ,νοσταλγώντας τη πατρίδα του.Η ξενιτιά τον διαλύει,η νοσταλγία ξεσχίζει τις σάρκες του..Μόνο η αγάπη και η ομορφιά μπορούν να λειτουργήσουν ως αντίδοτο σ'αυτή τη φοβερή διάλυση"

"Εγώ θα ήθελα να γυρίζω δύο ταινίες το χρόνο" γράφει στα ημερολογιά του.

Όμως η σημασία των ταινιών του για τη παγκόσμια τέχνη,τον κινηματογράφο αλλά και τη σύγχρονη αισθητική,είναι πολύ μεγάλη.Δεν ειναι βέβαια τυχαίο το γεγονός ότι ο Ινγκμαρ Μπεργκμαν είχε αποκαλέσει τον Τ. κορυφαίο σκηνοθέτη μάλιστα είχε δηλώσει χαρακτηριστικά το εξής : "Όταν ο κινηματογράφος δεν ειναι ντοκουμέντο είναι όνειρο.Γι'αυτό ο Ταρκόφσκι είναι ο μεγαλύτερος απ'όλους.Κινείται με απόλυτη άνεση στο χώρο των ονείρων,χωρίς να εξηγεί αλλά και τι να εξηγήσει; Είναι ένας μάντης,που έχει καταφέρει να σκηνοθετήσει τις οπτασίες του με το πιο βαρύ,αλλά και πιο πρόθυμο μέσο. Σ'όλη μου τη ζωή έχω χτυπήσει τις γροθιές μου πανω στις πόρτες των δωματίων,όπου αυτός κινείται με τη μεγαλύτερη άνεση. Εγώ,μόνο μερικές φορές κατάφερα να μπω μέσα.Οι περισσότερες από τις συνειδητές μου προσπάθειες τελείωσαν με εξευτελιστικές αποτυχίες"

Ενώ ένας άλλος πιο σύγχρονος σκανδιναβός σκηνοθέτης,ο Δανός Λαρς φον Τρίερ εξηγώντας γιατί αφιέρωσε πριν από μερικά χρόνια την ταινία του "Αντίχριστος" στον Τ. (μια απ τις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες των τελευταίων εποχών) δήλωσε "'Έχετε δει μια ταινία που λέγεται "ο καθρέφτης" ; Είχα υπνωτιστεί! Την είδα 20 φορές. Ήταν η πιο έντονη θρησκευτική εμπειρία που είχα ποτέ. Για μένα ειναι ο Θεός"

Ο Τ. πίστευε ότι το κύριο χαρακτηριστικό του κινηματογράφου ειναι ο μετασχηματισμός της ανθρώπινης εμπειρίας του χρόνου. Το αμοντάριστο υλικό,έλεγε,καταγράφει τον πραγματικό χρόνο,γι'αυτο χρησιμοποιούσε αργό ρυθμό και μεγάλα πλάνα.'Ηθελε να δώσει στον θεατή την αίσθηση του χρόνου που περνά και χάνεται αλλά και ν'αναδείξει την ιδιαιτερότητα της κάθε στιγμής. (θεωρία που επισημαίνεται καλύτερα στις ταινίες Σταλκερ και Καθρέπτης).Ο Τ. δεν ηταν ο σκηνοθέτης που δημιουργούσε αλληγορίες ή σύμβολα.Μιλούσε με εικόνες.Στο ημερολογιό του αναφέρει ότι ο συμβολισμός είναι ένα δείγμα φθοράς,υποστηρίζοντας την ανάγκη χρήσης ισχυρών εικόνων στη τέχνη.

"Η εικόνα είναι σαν ένας σφώλος ζωής" ."Είμαι εχθρός των συμβόλων. Είναι μια πολύ στενή έννοια από την άποψη οτι ένα σύμβολο υπάρχει με σκοπό την αποκρυπτογράφηση του. Απο την άλλη πλευρά, μια καλλιτεχνική εικόνα δε χρειάζεται αποκρυπτογράφηση,είναι ένα ισοδύναμο του κόσμου που μας περιβάλλει. Η βροχή στο Σολάρις δεν είναι σύμβολο, είναι απλά μια βροχή που στη συγκεκριμένη στιγμή έχει μια ιδιαίτερη σημασία για τον ήρωα.Δε συμβολίζει τίποτε, απλά εκφράζει.Είναι μια καλλιτεχνικη αλληλουχία εικόνων. Το σύμβολο κατ'εμέ,είναι κάτι πολύ περίπλοκο"

Η αλήθεια για τις ταινίες του Τ. είναι μια,σ αιχμαλωτίζουν.Κάθε μια σου προσφέρει απλόχερα ενα διαφορετικό συναίσθημα ειτε αναφέρεται στο παρελθόν,είτε στο παρόν,είτε στο μέλλον.Τα μεγάλα πλάνα με τα πανέμορφα τοπία,οι σταγόνες της βροχής που πέφτουν ρυθμικά ακόμη και οι στίχοι του πατέρα του που πολλές φορές αναφέρονται αναπάντεχα σε ταινίες του. Κάθε τι προσδίδει κάτι ακόμη στην αστείρευτη λυρικότητα του συνόλου των ταινιών του.

Οι ταινίες ονομαστικά ειναι οι εξης :

Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν (1962)

Αντρέι Ρουμπλιόφ (1969)

Σολάρις (1972)

Καθρέφτης (1975)

Στάλκερ (1979)

Νοσταλγία (1983)

Θυσία (1986)

Προσωπική αγαπημένη (αν αυτό έχει κάποια σημασία) ειναι ο Σταλκερ για τον οποίο ο ίδιος έχει δηλώσει "Με τον Σταλκερ θέλησα κατά κάποιο τρόπο να δώσω μια ολοκληρωμένη μαρτυρία πως μόνο η ανθρώπινη αγάπη αποτελεί-θαυματουργή-απόδειξη κατά της ωμής διαπίστωσης ότι δεν υπάρχει ελπίδα για το κόσμο.Η αγάπη είναι κοινή και αδιαφιλονίκητα πολύτιμη περιουσία μας.Παρόλο που δε ξέρουμε πια πως ακριβώς ν αγαπάμε.."

Θα τελείωσω το κέιμενο αυτο περιγράφοντας το τελευταίο πλάνο που κινηματογράφησε ο Τ. Το τελευταίο ελπιδοφόρο πλάνο της Θυσίας. 'Οπου το "Μικρό αγόρι"-προσωρινά μουγκό,έπειτα από μια εγχείρηση στο λαιμό- έχει φυτέψει ένα πεθαμένο δέντρο και το ποτίζει κάθε μέρα,ακολουθώντας μία θρησκευτική παράδοση. Στο τελευταίο πλάνο,λοιπόν, όπου ξαναβρίσκει τη φωνή του και ο κόσμος τα χρωματά του,το αγόρι είναι ξαπλωμένο κάτω απο το δέντρο,που μόλις έχει βγάλει φυλλώματα και αναρωτιέται "Εν αρχή ην ο λόγος.Γιατί να είναι έτσι πατέρα;" και το πλάνο κλείνει με τις λέξεις : Η ταινία αφιερώνεται στο γιο μου Αρσένι Ταρκοφσκι.   ΤΕΛΟΣ.

Βιβλία

• Μαρτυρολόγιο, το προσωπικό ημερολόγιο του σκηνοθέτη από το 1970 έως το 1986. (εκδόσεις Ινδικτος, 2006)
• Σμιλεύοντας τον χρόνο (εκδόσεις Νεφέλη, 1987)

Βιβλία για τον Ταρκόφσκι

• Αντρέι Ταρκόφσκι: Μια ξενάγηση στο έργο του του Αντουάν Ντε Μπεκ. (εκδόσεις Γκοβόστης, 1991)
• Αντρέϊ Ταρκόφσκι του Γιάννη Βασιλειάδη. (εκδόσεις Αιγόκερως, 2003)
• Ο ποιητής Αντρέι Ταρκόφσκι του Μάκη Μωραίτη. (εκδόσεις Καθρέφτης, 1997)
• Ταρκόφσκι, ένας νοσταλγός του παραδείσου του Σωτήρη Γουνελά. (εκδόσεις Διάττων, 2002)

          

ΖΑΠΑΤΙΣΤΑΣ : ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

«Την 1^η Γενάρη του 1994 είπαμε πως θέλουμε τη δημοκρατία, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη για όλους τους Μεξικάνους, παρόλο που επικεντρωθήκαμε στους ιθαγενείς λαούς. Γιατί εμείς του EZLN είμαστε σχεδόν όλοι ιθαγενείς της Τσιάπας, όμως δεν θέλουμε να αγωνιστούμε μόνο για το δικό μας καλό ή μόνο για το καλό των ιθαγενών λαών της Τσιάπας ή μόνο για τους ιθαγενείς λαούς του Μεξικού, θέλουμε να αγωνιστούμε μαζί με όλους τους ταπεινούς και απλούς σαν και μας, μαζί με όλους που έχουν μεγάλη ανάγκη και υποφέρουν την εκμετάλλευση και την κλεψιά των πλουσίων και των κακών κυβερνήσεών τους, και εδώ στο Μεξικό μας και στις άλλες χώρες του κόσμου», διακηρύσσει η Έκτη Διακήρυξη της Ζούγκλας Λακαντόνα. Και καλεί στη δημιουργία της Άλλης Καμπάνιας, ενός χώρου συνάντησης και συνάρθρωσης των αγώνων. Καλεί «τις πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις της αριστεράς που δεν είναι «επισήμως καταχωρημένες ως κόμματα» [σημ.:partidos con registro] και τα άτομα που διεκδικούν να είναι αριστεροί χωρίς όμως να ανήκουν στα επίσημα πολιτικά κόμματα, να συναντηθούμε σε χρόνο, τόπο και με τρόπο που θα προτείνουμε όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, για να οργανώσουμε μια πανεθνική εκστρατεία, να επισκεφτούμε κάθε γωνιά της πατρίδας μας, να ακούσουμε και να οργανώσουμε τον λόγο του λαού μας. Είναι επομένως σαν μια καμπάνια, ναι, αλλά πολύ διαφορετική γιατί δεν είναι προεκλογική».
  Η Άλλη Καμπάνια είναι η εφαρμογή στην πράξη της Έκτης Διακήρυξης της Ζούγκλας Λακαντόνα. Είναι η άμεση εμπλοκή του EZLN στην πολιτική ζωή της χώρας, στο περιθώριο του συστήματος των κομμάτων. Γεννιέται σε μια σημαντική και καθοριστική πολιτική στιγμή του Μεξικού, την περίοδο των προεκλογικών εκστρατειών για τις προεδρικές εκλογές του 2006. Από εκεί παίρνει και το όνομά της αφού αντιπροσωπεύει ένα διαφορετικό τρόπο να συνευρίσκεσαι από τα κάτω για να αλλάξεις το σύστημα. Είναι η πολιτική ηθική αυτή που διέπει τις σχέσεις της Άλλης με τις αριστερές πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις και γι’ αυτό τον λόγο η πρόταση είναι:

 «Δεν θα γίνονται συμφωνίες από τα επάνω που θα επιβάλλονται προς τα κάτω, αλλά συμφωνίες για το πώς θα βαδίσουμε μαζί για να ακούσουμε και να οργανώσουμε την αγανάκτηση. Δεν θα χτίζονται κινήματα τα οποία θα γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης πίσω από τις πλάτες εκείνων που τα έφτιαξαν, αλλά θα λαμβάνεται πάντα υπόψη η γνώμη εκείνων οι οποίοι συμμετέχουν. Δεν θα προσδοκούμε δωράκια, θέσεις, οφέλη, πολιτικά πόστα από την Εξουσία ή από όποιον φιλοδοξεί να την αποκτήσει. Ο στόχος είναι να βαδίσουμε πέρα από την εκλογική ατζέντα. Δεν θα επιχειρηθεί να λυθούν από τα πάνω τα προβλήματα της χώρας μας, αλλά να οικοδομηθεί ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΤΩ μια εναλλακτική πρόταση απέναντι στην νεοφιλελεύθερη καταστροφή, μια αριστερή εναλλακτική πρόταση για το Μεξικό». Την 1^η Γενάρη του 2006 ο Υποδιοικητής Μάρκος –ως «Απεσταλμένος Μηδέν» της Επιτροπής της Έκτης του EZLN- ξεκίνησε μια περιοδεία σε όλη τη χώρα εγκαινιάζοντας έτσι την πρώτη φάση της Άλλης Καμπάνιας που στόχο είχε «να ακούσουμε και να μιλήσουμε άμεσα, χωρίς μεσάζοντες και διαμεσολαβήσεις, με τους απλούς και ταπεινούς ανθρώπους του μεξικάνικου λαού». Η Άλλη Καμπάνια διέτρεξε το 2006 το Μεξικό στο μεγαλύτερό του κομμάτι. Στον δρόμο της συνάντησε την καταστολή ως απάντηση στις αντιστάσης και την οργάνωση. Αποκορύφωμα η βάρβαρη κυβερνητική επίθεση κατά του Μετώπου Λαών για την Υπεράσπιση της Γης στο Σαν Σαλβαδόρ Ατένκο (που άφησε πίσω της δύο νεκρούς και δεκάδες φυλακισμένους αγωνιστές, όλους μέλη της Άλλης Καμπάνιας) και η βάναυση καταστολή του λαϊκού κινήματος της Οαχάκα που μετράει 28 νεκρούς.

Ωστόσο η περιοδεία αποκάλυψε επίσης ότι και οι αντιστάσεις πολλαπλασιάζονται από τα κάτω. Και ότι οι ιθαγενείς λαοί αποτελούν το πρώτο εμπόδιο στα σχέδια του νεοφιλελευθερισμού μέσω του αγώνα τους για τη γη.
 Η δεύτερη φάση της Άλλης Καμπάνιας ξεκίνησε τον Μάρτη του 2007 από το  Σαν Κριστόμπαλ της Τσιάπας, με την εξαγγελία της παγκόσμιας καμπάνιας για την υπεράσπιση της γης και των ιθαγενικών, αγροτικών και αυτόνομων περιοχών στην Τσιάπας, το Μεξικό και τον κόσμο. Στην εκδήλωση για το ξεκίνημα αυτής της νέας πρωτοβουλίας συμμετείχαν με βιντεοσκοπημένα μηνύματά τους η Vía Campesina και το MST (Κίνημα των Χωρίς Γη) της Βραζιλίας. Το 2007 η Άλλη Καμπάνια δούλεψε για να εδραιωθεί ως αναφορά σε πανεθνικό επίπεδο. Πράγμα που δεν έχει καταφέρει απολύτως, παρόλο που ενώνει ένα πολύ μεγάλο αριθμό αυτόνομων συλλογικοτήτων από διαφορετικά στρώματα, πρακτικά σε όλη τη χώρα. Ανάμεσα στις βασικές διεκδικήσεις της είναι η απελευθέρωση των κρατουμένων στου Ατένκο και της Οαχάκα και ο αγώνας ενάντια στην καταστολή που επιδεινώθηκε μετά την νίκη στις εκλογές  -αποτέλεσμα νοθείας- του ακροδεξιού Φελίπε Καλντερόν (PAN) επί του υποψηφίου του PRD (Επαναστατικό Δημοκρατικό Κόμμα) Μανουέλ Ομπραδόρ.
 Παράλληλα με την προσπάθεια να οικοδομηθεί η Άλλη στο Μεξικό, κατά τη διάρκεια του 2007 ο EZLN συνέχισε να ενδυναμώνει τους δεσμούς του με τα ιθαγενικά κινήματα της ηπείρου μέσω πρωτοβουλιών όπως η Συνάντηση των Ιθαγενών Λαών της Αμερικής που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβρη του 2007 στο Βίκαμ της Μπάχα Καλιφόρνια. Σε διεθνές επίπεδο ο EZLN προωθεί την Διεθνή Έκτη, που συντονίζεται από τον Εξεγερμένο Αντισυνταγματάρχη Μοϊσές και έχει  ως πρωταρχικό στόχο τη συνέχιση του διαλόγου -που ξεκίνησε στην Πρώτη Διηπειρωτική Συνάντηση ενάντια στο Νεοφιλελευθερισμό- με ένα μεγάλο αριθμό συλλογικοτήτων και ατόμων από τις πέντε ηπείρους. Στα πλαίσια της Διεθνούς Έκτης, οργανώθηκαν το 2007 τρεις Συναντήσεις των Λαών Ζαπατίστας με τους Λαούς του Κόσμου. Η τελευταία συνάντηση, Συνάντηση των Γυναικών Ζαπατίστας με τις Γυναίκες του Κόσμου, πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβρη του 2007 στο Καρακόλ της Γκαρούτσα.

«Σκοπός μας είναι ο μετασχηματισμός αυτής της χώρας και η μοναδική πρόταση για να τη μετασχηματίσουμε σε κάτι πιο δίκαιο, δημοκρατικό και ελεύθερο προέρχεται από τα αριστερά. Αν είναι αλήθεια πως υπάρχουν πολλοί αριστεροί τρόποι σκέψης, επίσης είναι αλήθεια πως υπάρχει κάτι που μας βάζει σε κοινό παρονομαστή κι αυτό είναι ο εχθρός: ο καπιταλισμός.» «Ο καπιταλισμός του σήμερα δεν είναι ο ίδιος με τον παλαιότερο,όπου οι πλούσιοι αρκούταν στο να εκμεταλλεύονται τους εργαζομένους στις χώρες τους αλλά τώρα βρίσκεται στο στάδιο που ονομάζεται νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση.Η παγκοσμιοποίηση αυτή σημαίνει ότι πλέον δεν κυριαρχούν πάνω στους εργαζόμενους μόνο σε μία χώρα ή σε πολλές αλλά ότι οι καπιταλιστές πασχίζουν να κυριαρχήσουν στα πάντα,σε ολόκληρο τον κόσμο.Δηλαδή.ο νεοφιλελευθερισμός είναι κάτι σα τη θεωρία,το σχέδιο τέλος πάντων της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.Και ο νεοφιλελευθερισμός έχει τα οικονομικά,πολιτικά,στρατιωτικά και πολιτιστικά του σχέδια.Με όλα αυτά τα σχέδια σκοπεύει να κυριαρχήσει πάνω σε όλους και όποιον δεν υπακούει τον καταπιέζουν ή τον απομονώνουν ώστε να μη περάσουν οι επαναστατικές του ιδέες και σε άλλους»
Οπότε προειδοποιεί ο ΕΖΛΝ στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση,οι μεγάλοι καπιταλιστές που ζουν στις ισχυρές χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν όλος ο κόσμος να γίνει κάτι σαν μια μεγάλη επιχείρηση όπου παράγονται εμπορεύματα και μια μεγάλη αγορά. Μια παγκόσμια αγορά,για ν αγοράζεται και να πουλιέται ό,τι υπάρχει στον κόσμο και για να κρύβεται άπασα η εκμετάλλευση όλου του κόσμου…Γι αυτό οι ζαπατιστας λέμε ότι η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση είναι ένας πόλεμος για τη κατάκτηση ολόκληρου του κόσμου, ένας παγκόσμιος πόλεμος, ένας πόλεμος που τον διεξάγει ο καπιταλισμός για να κυριαρχήσει σε όλη την υφήλιο.
Άλλες φορές όμως γίνεται με την οικονομία δηλαδή οι μεγάλοι καπιταλιστές βάζουν τα χρηματά τους σε κάποια χώρα ή της δανείζουν χρήματα αλλά με τον όρο ότι θα υπακούει σε ο,τι αυτοί της λένε.Και ακόμα χώνονται με τις ιδέες τους δηλαδή με την καπιταλιστική κουλτούρα που είναι ο πολιτισμός του εμπορεύματος,του κέρδους,της αγοράς. Για να χτυπήσουμε τον καπιταλισμό πρέπει να πάρουμε στα χέρια μας τα μέσα παραγωγής η γη να περάσει στα χέρια εκείνου που τη δουλεύει κ εκείνοι,οι εργαζόμενες και οι εργαζόμενοι ν αποφασίσουν πώς να τη δουλέψουν και το κέρδος ν ανήκει στον εργαζόμενο λαό.Αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της οργανωσής μας του ΕΖΛΝ κ ‘ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα της 6^ης Διακύρηξης της Ζούγκλας Λακαντόνα
η οποία είναι ο οδηγός των βημάτων της Άλλης Καμπάνιας και της Διεθνούς Έκτης

Ο αντικαπιταλισμός.

 

‘Όπως επισημαίνεται με πολλούς τρόπους στο Μεξικό και στον υπόλοιπο κόσμο η Άλλη Καμπανια και η Διεθνής Έκτη τραβούν το δρόμο τους.Το μεξικάνικο κράτος οδηγεί τα πάντα ακόμα περισσότερο προς τα δεξιά και τη καταστολή ώστε να διευκολύνει τη λεηλασία και τη συντριβή της εθνικής κυριαρχίας.Όμως η μεξικάνικη έκτη και η διεθνής έκτη βρίσκονται στα μονοπάτια του κόσμου και πορεύονται κόντρα στον άνεμο και τον καπιταλισμό.Η πείρα από την εξέργεση και την αυτονομία των ζαπατικών λαών της Τσιάπας συνάντησε αδέρφια και σύντροφους στις 32 πολιτείες της χώρας καθώς και στις πέντε ηπείρους.Και καθώς ο δρόμος θα είναι μακρύς,επιβάλλεται εδώ μια λέξη που θα μας δίνει ελπίδα

Συνεχίζεται…..

 Βιβλιογραφία 1.η φωτιά και ο λόγος Γκλόρια Μουνιός Ραμίρες/εκδόσεις ΚΟΥΚΚΙΔΑ 2007/μετάφραση Νίκος Κοκκάλας/σελ 292-302